چكیده :
حفاظت از مرزهای سرزمینی هركشور یكی از مهمترین وظایف و شاید بتوان گفت مهمترین وظیفه دولت ها به شمار می رود. در نظام جمهوری اسلامی ایران نیز مجموعه نیروهای نظامی و غیر نظامی مسئولیت این امر خطیر را عهده دار هستند . نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران در راستای وظایف خود و در چارچوب پلیس مرزبانی تأمین امنیت نقاط مرزی را عهده دارمی باشد . بدین منظور پلیس مرزبانی جمهوری اسلامی ایران وظایفی همچون نظارت بر نصب و مقررات علائم مرزی، بررسی قوانین ومقررات مرزی، رعایت قوانین كشور و قوانین بین المللی مرتبط با مرزها و... را بر عهده دارد .
این وظایف پلیس مرزبانی، اگر چه مبتنی بر قانون و نظام اداری جمهوری اسلامی ایران است، اما ریشه در شریعت مقدس اسلامی و قوانین و متون فقهی دارد. درقرآن كریم آیات متعددی در باب جهاد با كفار مقاتله وحفظ مرزها و سر حدّات بلاد اسلامی وجود دارد. درسیره پیامبر اكرم(ص) و ائمه معصومین نیز روایات زیادی هست كه به مسئله مرزها، مسئله دارالاسلام و دارالكفر اشاره دارد. در نهایت باید اذعان كرد كه مراجع عظام شیعه نیز در دفاع از مرزها، احكام فقهی زیادی داد ه اند. بدین ترتیب اصول و مبانی فقهی نقش مهمی در تعیین حدود و ثغور وظایف مرزبانان و مسائل مرزبانی و مرز و دفاع از كشور دارد.

کلیدواژه :
مبانی فقهی، مرز،پلیس مرزبان، جمهوری اسلامی ایران، دفاع، مسئولیت،نیروی انتظامی.

مقدمه:
امروزه مرزهای سرزمینی در زمره یكی از مهمترین مسائل ملی و بین المللی به شمار می​رود. از منظر فلسفه سیاسی مرزهای جغرافیایی یكی از چهار عنصر اصلی تشكیل دهنده دولت​های مدرن می​باشد.(عالم، 1385، ص 35 ) چراكه بدون وجود عنصر سرزمین و مرزهای ملی نمی​توان دولت ملی مدرن را متصور شد. پس بی​راه نخواهد بود اگر دفاع از مرزهای ملی و سرزمینی دولت را مهمترین وظیفه نیروهای نظامی هر كشوری بدانیم.
نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران نیز در كنار سایر قوای مسلح عهده دار این مسئولیت خطیر می​باشد. ناجا این وظیفه را در قالب پلیس مرزبانی و تشكیل هنگ​های مرزی به انجام می​رساند. قوانین، حقوق، تكالیف و وظایف مردم، نهادها و سازمانها در نظام جمهوری اسلامی ایران اگر چه ملهم از مكاتب علمی و فرهنگی می باشد، اما بی تردید از دریای زلال شرع مقدس اسلام سرچشمه می​گیرد و از آبشخور قوانین و اصول دینی و مبانی و معارف فقهی سیراب می شود. بر این اساس این مقاله درصدد است تا این سرچشمه و مبانی فقهی را در زمینه مسئولیت پلیس مرزبانی و مسئله مرزها به مخاطب بنماید. لذا تلاش نگارنده در این مقاله بر این است تا نشان دهد كه چگونه آیات قرآنی و روایات وارده از معصومین علیهم السلام بر وظایف و تكالیف مرزداران و احكام و قوانین مرزداری دلالت دارد و نهایتا مراجع عظام تقلید با تأسی به این مبانی چه استنباطی پیرامون این موضوع دارند. بدین منظور ابتدا سعی می شود تا با مروری كوتاه بر اهّم وظایف نیروی انتظامی در حوزه مرزبانی پرداخته و در ادامه مبانی فقهی آن مورد بررسی قرار گیرد .

مرز
مرز نشا ن​دهنده پایان سرزمین و قلمرو یك کشور است. در داخل مرزهای مشخص است كه مردم احساس وابستگی به آب و خاك می​نمایند و به این طریق است كه احساسات ملیّ و میهن پرستی شكل می​گیرد. اشعار حماسی، اسطوره ها، نمادها و فرهنگ ملی هر كشور نشا ن‌دهنده تعلق خاطر مردمان آن کشور به سرزمین آبا و اجدادی‌شان است، به سرزمینی که در آن زندگی می​کنند و یا سال ها در آن زیسته​اند.
در واقع سرزمین خانه بزرگی است كه مردم با علائق مشترك خود نسبت به آن احساس مالكیت جمعی می​كنند، امنیت خاطر خود را در آن می​بینند و همبستگی عمیق واجتناب ناپذیری را از این طریق نسبت به همدیگر احساس می​كنند. همواره سربازی و مرگ در راه حفظ میهن در نزد هر ملتّی امری مقدس و افتخاری جاویدان تلقی می​شود. در واقع مرز حائل بین یک کشور با همسایگان و دیگر کشورهاست و در داخل مرزهاست که سرزمین یا قلمرو سرزمینی یک دولت معنا پیدا می‌کند. به میزانی که مرز های یک کشور طولانی​تر باشد از قلمرو سرزمینی بیشتر و احتمالا همسایگان بیشتری برخوردار می​باشد.
جمهوری اسلامی ایران دارای 8755 كیلومتر مرز دریایی- زمینی- رودخانه​ای با هفت كشور همسایه است كه كمتر كشوری در جهان دارای این ویژگی است.

مرزها به دو گروه اصلی تقسیم می شوند:
الف- مرزهای طبیعی: مرزهایی که با توجه به نشانه های طبیعی مشخص می‌شوند مانند مرزهای کوهستانی که نقطه خط‌مرزی بین دوکشور معمولاً بر اساس خط‌الرأس جغرافیایی مشخص می‌شود و یا مرزهای آبی که در رودخانه ها معمولا بر اساس خط تالوگ مشخص می‌شود.(بابایی، 1369، ص733)
ب- مرز های مصنوعی: این نوع مرز هما ن‌گونه که از اسم آن پیداست مصنوع و ساخته دست
بشر می باشد. مانند تفکیک نقاط مرزی با استفاده از سیم خاردار، کشیدن جاده بین مرز، آسفالت
مرزی، نصب میله و یا سایر علامت​های مرزی.
نوع دیگری از تقسیم بندی از مرز وجود دارد که به صورت زیر می باشد:
مرز هوایی: امتداد مرزهای سرزمینی به سمت بالا(آسمان) را مرز هوایی گویند. این گونه مرزبندی در زمان های قدیم مرسوم نبوده و مختص دوران جدید می​باشد. این نوع مرز بیشتر درزمینه صنایع هوایی همچون هواپیما، موشک، بالگرد و سایر مصنوعات هوایی می‌باشد.(همان734- ص 735)
مرز دریایی: مرز دریایی مختص کشورهایی است که هم‌جوار دریا ها و یا دارای خط ساحلی می باشند. مرز دریایی غالبا بر اساس دریای سرزمینی تعیین می​شود که به اندازه برد توپخانه و معادل 20 تا 25 مایل دریایی می​باشد. دریای سرزمینی نیز جزئی از خاک و قلمرو یک کشور به شمار می رود که تعرض به آن به مثابه تعرض به خاک کشور محسوب می شود و از جنبه حقوق بین الملل عمومی نیز جرم محسوب می شود. تقسیمات دیگری نیز در مرزهای آبی وجود دارد. مانند فلات قاره که در این جا مجال پرداختن به آن نیست و زمانی دیگر و بحثی دیگر دارد(والاس، 1378 ، صص 211و 213)
مرزهای خشکی: این نوع از مرزها مهمترین نوع مرز به شمار می رود که از قدیم الایام مرسوم بوده است و حائل میان کشور ها در عرصه سرزمینی به شمار می رود. تقریبا به جز جزایر، تمام کشور های جهان دارای مرزهای خشکی می​باشند و مضاف بر این مرزهای هوایی کشور​ها بر اساس این نوع مرز مشخص می​شود. بر این اساس می توان گفت که مرز خشکی بنیادی​ترین نوع مرز می​باشد. مرز خشکی نیز همان​گونه که در بالا گفته شد می​تواند به دو صورت طبیعی و مصنوعی باشد. حال که بحث مرز تا اندازه​ای روشن شد خوب است که به مسئله حفاظت و حافظان امنیت نقاط مرزی اشاره کنیم.

پلیس مرزبانی
همان​گونه که در بالا گفته شد مرزها تعیین​کننده قلمرو سرزمینی یک کشورند. سرزمین نیز مبیّن قلمرو حاكمیت و صلاحیت دولت​هاست. قدرت​های عمومی حاكم بر كشورها در محدوده سرزمین خود از اختیارات تام و تمام زمامداری برخوردارند و برای مردم ساكن آن ایجاد حق وتكلیف می‌كنند. این زمامداری طبعاً در محدوده مرزهای شناخته شده متوقف می​گردد و بدین ترتیب كشورها از هم بازشناخته می​شوند و روابط بین المللی در نظمی خاص شكل می​گیرد. بنابراین یكی از مهم​ترین وظایف دولت​ها پاسداری از مرزهای كشور است تا بدین وسیله مردم احساس امنیت كنند. امنیت مرزی در واقع به این معناست كه مرزهای جغرافیایی كشور اسلامی از تعرض مصون باشد تا بیگانگان نتوانند به جان و مال و حیثیّت مسلمانان تعرض نمایند. مسئولیت این نوع امنیت بر عهده پلیس مرزبانی در نیروی انتظامی است و در واقع این پلیس مرزبانی است که وظیفه حفاظت و امنیت مرز را بر عهده دارد.
متأسفانه در اغلب كشورهای همسایه به دلایل گوناگون حكومت​های مركزی بر مرزهای خود احاطه ندارند و ناامنی موجود در كشورهای همسایه امنیت كشور ما را تحت تأثیر قرار می​دهد و این امر وظیفه خطیر پلیس مرزبانی را دشوارتر و ظریف​تر نموده است. به علاوه موقعیت راهبردی ایران در خاورمیانه و خلیج فارس با دارا بودن منابع عظیم نفت و گاز و معادن طبیعی همواره مورد طمع قدرت​های استكباری بوده است و این امر پای سایر دول را به حوزه مرزی ایران بازكرده است و اهمّیت وظایف پلیس مرزبانی را دو چندان كرده است. به طور کلی مسئولیت مراقبت و كنترل مرزهای كشور، اجرای معاهدات و پروتكل​های مرزی، استیفای حقوق دولت و امنیت مرزنشینان در مرزها و محدوده انحصاری و اقتصادی دریاها به عهده فرماندهی پلیس مرزبانی جمهوری اسلامی ایران می​باشد(ناصرزاده، 1380، ص120).

اهمّ وظایف پلیس مرزبانی جمهوری اسلامی ایران:
در راستای تامین امنیت نقاط مرزی و حفظ تمامّیت سرزمینی، پلیس مرزبانی وظایفی دارد که در زیر به اهمّ آن اشاره می​کنیم:
- اقدامات لازم برای حفظ حقوق و تمامیّت ارضی و حاكمیّت و مالكیّت كشور و حفظ حقوق اتباع مرزنشین.
- رعایت و اجرای كامل قوانین كشور و قوانین بین​المللی كه مرتبط با مرزها باشد.
- رعایت اجرای مفاد كلیه معاهدات و قراردادها و پروتكل​های مصوّب مرزی دو جانبه موجود بین
جمهوری اسلامی ایران با كشورهای همجوار(همان، ص 471).
- رسیدگی و اقدامات لازم قانونی در خصوص هرگونه حوادث مرزی.
- نظارت بر نصب و برقراری كلیه علائم مرزی.
- بررسی قوانین و مقررات مرزی و ارائه پیشنهادات در این زمینه.

مبانی فقهی مرزبانی
منظور از مبانی فقهی مرزبانی در واقع همان ریشه ها و مبانی اسلامی است که به پدیده مرز و مرزبانی پرداخته است و غالب فقها نیز با توجه به همین منابع و متون اسلامی، احکام اسلامی در رابطه با مرزبانی صادر كرده​اند. بدین منظور و در راستای اهداف مقاله حاضر ما به بررسی آیات، روایات، ادعیه و نظرات و استنباط​های فقها و مراجع تقلید در این زمینه می​​پردازیم.

آیات قرآن
آیات قرآن كه به طور كلی بر همه ابعاد امنیت دلالت دارد، بسیار فراوان است و اگر در قرآن عبارات جهاد و مقاتله را جستجو كنیم از فراوانی آیات به خوبی به اهمیت موضوع آن، كه حفظ كیان اسلامی است پی می بریم. 1 در قرآن ، آیات متعددی در باب جهاد با كفار و دفع شر آنان، بیان شده است و این باب آن​قدر با اهمیت است كه اكثر مراجع و بزرگان دین، كتاب یا رساله​ای و یا حداقل قسمتی از رساله عملیه خود را به آن اختصاص داده اند.2 اما پرداختن به همه آنان، علی​رغم اهمیّتی که دارد، در این مقال اندك نمی​گنجد و فرصت و نوشتاری دیگر را می‌طلبد. لذا ما برای جلوگیری از اطاله کلام به ذکر چند نمونه همراه با تفسیر آن می​پردازیم. خداوند در قرآن امنیت را یكی از نعمت​های بزرگ الهی دانسته و به خاطر آن بر مسلمانان منت نهاده است.(سوره قریش، آیه 4) بهترین شهرها را، شهری دانسته است كه امنیت در آن وجود داشته باشد.(سوره تین، آیه 3) لذا ازآن​جایی كه مسئولیت‌‌های امنیتی نیروی انتظامی جنبه دفاعی دارد ، در این پژوهش صرفاً به آیاتی از قرآن كریم اشاره خواهد شد ، كه بر جهاد دفاعی تاكید دارد. همچنین اگر چه آیات قرآنی در این زمینه بسیار زیاد می باشد اما در اینجا صرفا به آیاتی از قرآن كریم که در آن به صورت روشن به حفظ مرزها و سرحدات بلاد اسلامی اشاره و تأكید شده است، می​پردازیم.
در متون فقهی از مرز بیشتر با واژه«ثَغَْر» كه جمع آن «ثغُور» می​باشد، نام برده شده است و درقرآن كریم مرز با واژه «رباط»آمده كه این واژه در كلام فقها نیز بكار رفته و از مرزبانی با عنوان «مرابطه» نام برده شده است و حتی رساله های فقهی با همین نام نوشته شده است.كلمه رباط ومشتقات آن پنج بار درقرآن تكرار شده است كه دو مورد آن در رابطه با موضوع مرز و تقویت بنیه دفاعی مرزبانان می باشد، كه در ادامه به بررسی آن می‌پردازیم.

آیه اوّل:
Pیا أیَهَُّا الذَّینَ آمَنُوا اصْبرُِوا وَ صابرُِوا وَ رابطُِوا وَ اتقَُّوا ا لعََلكَُّمْ تفُْلحُِونَ ( آل عمران، 200)
ترجمه آیه :« ای كسانی كه ایمان آورده​اید شكیبایی پیشه سازید و پایداری ورزید و مرزها را پاس بدارید و از مخالفت با دستورات خدا پروا كنید شاید رستگار شوید و به بهشت و نعمت​های جاودانه آن برسید» این آیه شریفه كه آخرین آیه از سوره مباركه آ ل​عمران است، پس از ترسیم وضعیت دو گروه مؤمن و كافر، كه از آیات 196 شروع می​شود و تا 199 ادامه دارد، مؤمنان را مخاطب قرار داده و سه عامل موفقیت آنان را به این شرح بیان می​كند و در قالب صیغه امر به آنان فرمان می​دهد و آنان را به شكیبایی بر انجام وظایف و جهاد در راه حق و عدالت فرا می​خواند:
الف-«اصبروا »یعنی شكیبایی پیشه سازید در بدوش كشیدن بار مسئولیت​ها.
ب- «صابروا»در برابر فشارها پایداری ورزید.
ج-«رابطو» مرزها را نگهبانی كنید(ناصری، ج1، 1360، ص 671).
واژه رابط در اصل به معنای نسبت است اما در مورد آنان كه در دژی پناه می​گیرند و از ورود دشمن به درون آن سرسختانه جلوگیری می​كنند نیز بكار می​رود و «رباط»به مفهوم آماده ساختن و به صف كردن اسب‌ها برای رویارویی با دشمن، بكار رفته است.(همان، ص 679).
در تفسیراین آیه شریفه دیدگاه​های متفاوت وجود دارد که در ذیل به اهم آنها اشاره می کنیم:
تفسیر مجمع البیان : صاحب تفسیر مجمع البیان این آیه شریفه را به این صورت معنا كرده است«ای ایمان آورندگان در دین و آیین آسمانی خویش، ثابت قدم باشید و در برابر كفرگرایان و بیداد پیشگان پایداری ورزید و در برابر تجاوز و تهاجم آنان در راه خدا پیكار كنید»
معنا و مفهوم آیه شریفه بیانگر این نكته است كه در انجام وظایف و پرهیز از گناه و در جهاد بر ضد دشمن، صبور و پایدار باشید.
گفتنی است كه دو واژه صابروا و رابطوا از باب مفاعله​اند و بكار رفتن آنها در آیه نشانگر این نكته ظریف است كه شما نیز باید همانند آنان كه در باطن خویش پایداری می​ورزند و نیرو و امكانات فراهم می​آورند تا در راه حق و عدالت با قدرت و قوت بیشتر رویاروی آنان بایستند، عمل کنید درست همان​گونه كه در آیه 60 سوره انفال به این واقعیت تصریح شده است(همان، ص 400).
تفسیر نور : در تفسیر نور در شرح و تفسیر آیه چنین آمده است:
این آیه صبر در برابر انواع حوادث و مصائب را در سه مرحله توصیه می کند:
-در مرحله اول در برابر ناگوار یهای شخصی و هوسها صبر كنید « اصبروا » .
- در مرحله دوم در برابر فشارهای كفار مقاومت بیشتر كنید« صابروا » .
- و در مرحله سوم حفظ مرزهای جغرافیایی از هجوم دشمن، حفظ مرزهای اعتقادی و فكری ، از طریق مباحث علمی و حفظ مرز دلها، از هجوم وسوسه ها بکوشید .«ورابطوا» (قرائتی، ج 2، 1387 ، ص 232).
در همین كتاب در توضیح كلمه رابطوا آمده است كه كلمه رابطوا از ریشه رباط به معنای بستن چیزی در مكان است كه به كاروان​سرا نیز به این دلیل رباط می​گویند كه كاروان​ها در آنجا اتراق كرده و مال التجاره و اسب و شترها را در آنجا نگه می​دارند(همان، ص 233).
هم​چنین در تفسیر نور در ذیل آیه و در پیا م​های استخراج شده آورده شده است كه اگر كفار دركفر خود مقاومت می​كنند، كشته می​دهند و مال خرج می​كند، شما نیز باید در راه خدا با جان ومال پایداری كنید و همچنین در خصوص اهمیت حفاظت از مرزها همین بس که صبر و تقوی در كنار توجه به مرزها بیان شده است. اصبروا و صابروا و رابطوا (همان، ص 234).
تفسیر المیزان: در تفسیرشریف المیزان ذیل این آیه و در تفسیر كلمه رابطوا آمده است « مرابطه» از نظر معنا اعم از مصابره است، چون مصابره یعنی اتحاد و پیوستن نیروها در برابر شدائد. امّا مرابطه یعنی پیوستن همه نیروها و همه كارها بر جمع ستون اجتماعی دینی، چه درحال شدت و چه در حال خوشی و مراد از مرابطه این است كه جامعه به سعادت حقیقی دنیوی و اخروی خود برسد.(علامه طباطبائی، 1383 ، ج 1، ص 231).
در تفسیر شریف نمونه مطالب بسیار مفصل و دقیقی در تفسیر این آیه و در خصوص مسئله مرزبانی بیان شده است. تفسیر نمونه چنین بیان می کند که این آخرین آیه سوره آل عمران و محتوی یك برنامه جامع چهارماده​ای برای مسلمین به شرح زیر می​باشد.
نخست روی سخن را به همه مؤمنان كرده و به اولین ماده این برنامه اشاره می​كند و می​فرماید: «ای كسانی كه ایمان آورد‌ه‌اید در برابر حوادث ایستادگی كنید» یا ایها الذین امنوا اصبروا.
صبر و استقامت در برابر مشكلات، هوس​ها و حوادث در حقیقت ریشه اصلی هرگونه پیروزی مادی و معنوی را تشكیل می​دهد تا جائی‌که درباره نقش و اهمیت آن در پیشرفت​های فردی و اجتماعی آنرا به منزله سر در برابر بدن معرفی كرده است الصبر من الایمان كالرأس من الجسد.در مرحله دوم به افراد با ایمان دستور استقامت در برابر دشمن می​دهد و می​فرماید « وصابروا » وصابروا، از مصابره از باب مفاعله به معنای صبر و استقامت در برابر دیگران است.
بنابراین قرآن نخست به افراد با ایمان دستور استقامت می​دهد ( كه هرگونه جهاد با نفس و مشكلات زندگی را شامل می​شود) و در مرحله دوم دستور به استقامت در برابر دشمن می​دهد واین خود می​رساند كه تا ملتی در جهاد با نفس و اصلاح نقاط ضعف درونی پیروز نشود پیروزی او بر دشمن ممكن نیست و بیشتر شكست​های ما در برابر دشمنان بخاطر شكستی است كه درجهاد با نفس و اصلاح نقاط ضعف خود دامنگیر ما شده است. هم​چنین بدین معناست كه هرقدر دشمن بر استقامت خود بیافزاید ما نیز بر پایداری و استقامت خود بیفزاییم.
در جمله بعد (رابطوا) به مسلمانان دستور آماده​باش در برابر دشمن و مراقبت دائم از مرزها و سرحدات كشورهای اسلامی می​دهد و می​فرماید « از مرزهای خود مراقبت بعمل آورید» این دستور بخاطر آن است كه مسلمانان هرگز گرفتار حملات غافلگیرانه دشمن نشوند و نیز به آنها دستور آماده​باش و مراقبت همیشگی در برابر حملات شیطان و هو س​های سركش می​دهد، تا غافلگیر نگردند. در بعضی از روایات از علیA این جمله به مواظبت و انتظار نمازها یكی بعد از دیگری تفسیر شده است زیرا کسی كه با عبادت مستمر و پی​در​پی دل و جان خود را بیدار می​دارد همچون سربازی است كه در برابر دشمن حالت آماده​باش به خود گرفته است.
جمله«رابطوا» از ماده رباط گرفته شده و آن در اصل به معنی بستن چیزی در مكانی است( مانند بستن اسب در یك محل) و به همین جهت به كاروا ن​سرا، رباط گویند و«ربط​القلب» به معنی آرامش دل و سكون خاطر است؛ گویا به محلی بسته شده است و مرابطه به معنی مراقبت از مرزها آمده است؛ زیرا سربازان و مركب​ها و وسایل جنگی را در آن محل نگهداری می​كنند.
خلاصه آنکه «مرابطه» معنای وسیعی دارد كه هرگونه آمادگی برای دفاع از خود و جامعه را شامل می​شود. در فقه اسلامی نیز در باب جهاد بحثی تحت عنوان «مرابطه» یعنی آمادگی برای حفظ مرزها در برابر هجوم احتمالی دشمن دیده می​شود كه احكام خاصی برای آن بیان شده است (مکارم شیرازی، 1383 ، ج 3، صص 266-255).

آیه دوم
آیه بعدی كه در آن واژه (رباط) آمده و دلالت بر تقویت بنیه دفاعی دارد آیه 60 سوره انفال می​باشد و أعَدُِّوا لهَُمْ ماَ اسْتطََعْتمُْ منِْ قوَُّه و منِْ ربِاطِ الخَْیلِْ ترُْهِبوُنَ بهِِ عَدُوَالله و عَدُوَكَُّمْ و آخَرینَ منِْ دُونهِمِْ لا تعَلْمَُونهَُمُ الله یعَلْمَُهُمْ و ما تنُفْقِوُا منِْ شَیء فی سَبیلِ الله یوُفََّ إلِیَكُْمْ و أنَتْمُْ لا تظُْلمَُونَ (انفال، آیه 60 )
ترجمه آیه شریفه « و هر چه در توان دارید از نیرو و اسبهاى آماده بسیج كنید، تا با این (تداركات)،دشمن خدا و دشمن خودتان و (دشمنا ن) دیگرى را جز ایشان -كه شما نمىشناسیدشان و خدا آنان را مىشناسد- بترسانید و هر چیزى در راه خدا خرج كنید پاداشش به خود شما بازگردانیده مىشود و بر شما ستم نخواهد رفت ».
آنچه كه از این آیه شریفه برداشت می شود لزوم حد اكثری توان دفاعی در برابر تهاجمات احتمالی دشمنان است و این وظیفه احاد امت اسلامی است. مرحوم علامه طباطبایی در تفسیر این آیه می فرمایند « دشمن منافع یك جامعه اسلامى دشمن منافع تمامى افراد است، و بر همه افراد است كه قیام نموده و دشمن را از خود و از منافع خود دفع کنند، و باید براى چنین روزى نیرو و اسلحه زیر سر داشته باشند، تا بتوانند منافع خود را از خطر دست برد دشمن نگه​دارند، گو اینكه پاره​اى از ذخیره​هاى دفاعى هست كه تهیه آن جز از عهده حكومت​ها بر نمىآید، و لیكن پاره​اى دیگر هم هست كه مسئول تهیه آن خود افرادند، چون حكومت هر قدر هم نیرومند و داراى امكانات زیادى باشد به افراد مردم محتاج است، پس مردم هم به اندازه خود باید قبلاً فنون جنگى را آموخته و خود را براى روز مبادا آماده كنند. پس تكلیف «و اعدوا » ،تكلیف به همه است.( طباطبائی، پیشین، ج 9، ص 151 ) از آنجا که تهاجم دشمن همواره از طریق مرز انجام می​شود لزوم این آمادگی در مرزها بیش از سایر نقاط كشور می​باشد. جمع آوری تجهیزات و ادوات نظامی به دو منظور انجام می شود:
1- بالابردن قدرت دفاعی کشور.
2- ترساندن دشمن وپایین آوردن احتمال حمله آن.
مرحوم علامه در ادامه تفسیر آیه ترُْهِبُونَ بهِِ عَدُوَّ الله وَ عَدُوَّكُمْ وَ آخَرِینَ منِْ دُونهِِمْ لا تعَْلمَُونهَُمُ الله یعَْلمَُهُمْ می​فرمایند « این قسمت از آیه شریفه در مقام بیان تعلیل جمله « وَ أعَِدُّوا لهَُم »است و معنایش این است كه این قوا و امكانات دفاعى را تدارك ببینید تا به وسیله آن دشمن‌خدا و دشمن خود را ترسانیده و از آنان زهرچشم گرفته باشید، و اگر دشمن دین را هم دشمن خدا و هم دشمن ایشان خواند براى این بود كه هم واقع را بیان كرده باشد و هم این​كه ایشان را تحریك نموده باشد» (همان، ص 160 ). در واقع همین دو نکته، یعنی بالا بردن قدرت دفاعی کشور و ترساندن دشمن و پایین آوردن احتمال حمله آن، اشاره به وظایف خطیر پلیس مرزبانی دارد. پلیس مرزبانی در عین اینکه باید توان دفاعی کشور را در سطح بالایی حفظ بکند، باید با افزایش توانمندی خود در دل دشمنان احتمالی کشور ایجاد ترس كند و از حمله احتمالی آنان به مرزهای کشور جلوگیری كند.

روایات
مطالعه و بررسی روایاتی كه در كتب جهاد نقل شده است مبین این نكته است که این روایات،جهاد در تمام انواع خودش را (جهاد ابتدایی، جهاد دفاعی، و.....) را واجب دانسته که در این مجال به بررسی پاره​ای از آنها می​پردازیم.
بررسی روایات نشان می​دهد که این روایات در سه موضو ع در باره جهاد بحث کرده است که ​در زیر به آنها اشاره می​کنیم:

روایاتی كه بر فضیلت جهاد و مرابطه دلالت دارند:
این دسته از روایات فراوان است، و در كتب حدیثی به آنها اشاره شده است. رسول خدا (ص) در خصوص فضیلت مرزبانی فرمودند:
«خیر تمام آن در شمشیر (جهاد) است و در سایه شمشیر می باشد و امور انسانها جز با شمشیر (جهاد) به سامان نمی رسد و شمشیر ها کلید های بهشت و جهنم هستند » (طوسی، ج 6 بی تا، ص 126).
«یك روز مرزداری در راه خدا از دنیا و آنچه در دنیاست بهتر است» (بخاری، 1371 ش، 1992 م، ج 4، ص 32).
«یك روز حفاظت از مرزهای كشور اسلامی بهتر است از پرداختن به این موضوع، هزار روز در غیر مرزها» (همان).
«یك شب حفاظت از مرزهای كشور اسلامی بهتر است از اینكه شخص در خانه خود هزار سال روزها روزه بگیرد و شبها به شب زنده​داری و تهجد بپردازد»( ابی داود، 1371 ش، ج 3، ص 12)
« یك شب مرزداری در راه خدا مانند این است كه هزار شب به تهجّد پرداخته و هزار روز، روزه گرفته ( همان، ص 12 ) در روایات فوق گرچه از آن وجوب مرزبانی برداشت نمی شود اما اهمیت امنیت مرز و فضیلت امر مرزبانی در مكتب اسلام كه در جامعیّت آن هیچ شكی نیست، كاملاً محسوس است.

روایاتی كه بر وجوب جهاد و مرابطه دلالت دارند :
امیرالمومنین(ع) می فرماید:
«خداوند جهاد را بر مردان و زنان واجب كرد پس جهاد مرد این است كه بذل مال و جان نماید تا اینكه در راه خدا كشته شود و...».(طوسی، بیتا، ج 6، ص 126 ).
- حضرت علی(ع) در دوران حكومت خود با هر نوع نا امنی مرزی برخورد داشته و دیدگاه​هایش را می​توان از این برخوردها و سخنان استنباط كرد. از جمله سخنان آن حضرت نامه ایشان به مرزداران كشور است كه در آن ضمن بیان رهنمودهایی، وظیفه خطیر مرزبانی را به آنان گوشزد می‌كنند و در قسمتی از آن می​فرمایند:
« بدانید كه حق - شما مرزداران مسلح كشور- بر من این است كه هیچ رازی را از شما پنهان ندارم جز اسرار نظامی درباره جنگ را، در هیچ جریانی جز اجرای قانون خداوندی بی​رایزنی با شما تصمیم نهایی نگیرم، پرداخت حقوق​تان را به تأخیر نیاندازم و جز به پرداخت كامل آن بسنده نكنم و در رابطه با حق، تمامی شما را به یك چشم بنگرم چون من چنین باشم، حق است كه شما هم نعمت خداوند را پاس دارید، از من فرمان برید، وظیفه خویش بدانید كه دعوتم را بی​بهانه پاسخ دهید. درخودسازی و سامان دادن به حوزه مسئولیت خویش كوتاهی نكنید و در راه حق بی​محابا خود را به امواج خطر بسپارید. پس اگر شما جز در راستای همین حقوق متقابل حركت كنید برخورد با تخلف و انحرا ف​های شما بر من ساده​ترین باشد و متخلف كیفر عظیم بیند(نهج​البلاغه، نامه 50) .

- نیز امیرالمؤمین(ع) در مواردی كه مرزهای كشور اسلامی به خطر افتاده، بشدت با مسئولین مربوطه برخورد و آنها را مورد انتقاد شدید قرار می​دهد. چنانچه به «كمیل پسر زیاد نخعی » حاكم شهر هیت كه از جانب حضرت منصوب شده بود به سبب رها كردن مرزهایی كه مسئولیتش بر عهده وی بود و پرداختن به تاراج « قرقیسا» نامه​ای انتقادآمیز می نویسد و می​فرماید:
« اما بعد بی گمان این روش که مرد مأموریت و مسئولیت خویش را تباه كند و درگیر كاری شود كه مسئولیت آنرا ندارد، سند ناتوانی به شمار آید و بیانگر اندیشه​ای ویرانگر باشد. اقدام تو به تاراج قرقیسا و وانهادن مرزهایی كه مسئولیتش را به تو سپرده بودیم در حالیكه برای دفاع از آن نقاط و راندن دشمن در آنجا نیرویی نبود جز پراكندگی اندیشه نباشد(همان، نامه 61 ).
بنابراین حضرت علی(ع) از دریده شدن مرزها و از بین رفتن امنیت مردم و سستی مرزبانان در این امر به شدت احساس ناراحتی می​كند.

- در مواردی دیگر نیز امام علی(ع) از شكسته شدن حریم امنیت مردمان و سستی مردم كوفه در دفاع از مرزها شكایت می​كند، چنانچه در خطبه معروف به «جهادیه» درباره حرمت مردمان و مرتبت امنیت ایشان می​فرماید:
«اینك این برادر غامد است كه با نیروی سوارش بر انبار درآمده است و با كشتن حسان پسر حسان بكری لشگربانتان را از مواضع مرزی واپس رانده است. گزارش تأیید شده​ای دریافت كرده​ام كه مردان مهاجم بر زنان آن سرزمین-كه بعضی مسلمان و بعضی از اقلیت​های رسمی و ذمّی بوده‌اند- حمله آورده​اند و خلخال و دستبند و گردنبند و گوشواره​هایشان را برمی​گرفته​اند و زنان جز شیون و زاری و التماس، هیچ مدافع و پناه و پناهگاهی نداشته​اند و از پس این همه، دشمن متجاوز بی​آنكه زخمی بردارد و از بینی یكیشان قطره خونی بریزد، سالم و با دستان پر به پایگاه​های خویش بازگشته است. به خدا سوگند كه این گزارش چنان تلخ و تحمل​ناپذیر است، كه اگر مسلمانی در پی​شنیدن این فاجعه از شدت اندوه جان سپارد، نه تنها سرزنش سزاوار او نیست، كه از دیدگاه من واكنش فراخور او باشد » ( همان، خطبه 27).
بنابراین آنچه از این بخش خطبه جهادیه برداشت می​شود آن​است كه، حضرت علی(ع) نسبت به امنیت مرزها حساسیت خاص داشته، و امنیت مرزهای كشور اسلامی در اندیشه ایشان بسیار والا و مهم می​باشد و موضوع مرزبانی و حقوق مرزبانان از وظایف خاص حكومتی است . در بیان ایشان مرزبانی یک وظیفه فردی و یك مسئولیت ساده سازمانی را انجام نمی​دهد، بلکه برای حفظ مكتب اسلام و بیت المال و جان و مال مسلمین تلاش می​كند. لذا این مطلب تنها یک تکلیف فردی نیست بلکه افرادی که تعیین می​شوند برای این کار بایستی از شرایط مکفی حقوقی برخوردار باشند و همانطور که علی(ع) وعده تأمین وحقوق آنها را تضمین می​كند از آنها نیز می​خواهد که درعمل​شان پایدار ، وفادار، و صادق باشند.
از این بیان نورانی می​توانیم استفاده کنیم که پلیس و هر کسی که عهده دار امنیت اجتماعی است، مخصوصاً آنان که در مناطق مرزی مستقر و مشغول به خدمت هستند، حق معیشت کامل از خود و افراد تحت تكفل خود را از حكومت دارند و چنین افرادی که به عنوان (رباط اسلام)سازمان یافته​اند، تحت پوشش حاکمیت از مزایا و حقوق کافی برخوردار باشند.

ادعیه
در میان ادعیه​ای که از امامان معصوم به ما رسیده است ، بهترین دعا و کاملترین آن برای اهل​ثغور یا مرزبانان می​توان به دعای امام سجادA اشاره کرد. در واقع این دعا دستورالعمل​جامعی برای مرزداران و اصول مرزداری در اسلام است، اما اینکه چرا حضرت آن را در قالب دعا بیان​کرده است بر می​گردد به شرایط ایشان و دوران خفقانی که پس از واقعه عاشورا برای حضرت ایجادکردند. در اینجا ترجمه قسمتی از آن ، به همراه آنچه که می​توان از آن فهم کرد را ذکر می​کنیم .

دعای امام سجاد برای مرزداران :
« بارالها بر محمد و آلش درود فرست و سرحدّات و مرزهای مسلمانان را به عزت خود پاس دار، و نگهبان مرزها را به قوّت خود تأیید كن، و عطایای ایشان را به توانگری بی​پایانت سرشار ساز.خدایا بر محمد و آلش درود فرست و بر شمار ایشان بیفزا، و اسلحه و جنگ​افزارشان را كارایی ده و حوزه آنان را محافظت فرما و جوانب جبهه آنان را محكم و نفوذ ناپذیر گردان و جمع آنان را یكدل و هماهنگ كن، و كارشان را روبه​راه كن، و آذوقه شان را پیاپی برسان، و خود به تنهایی مؤونه آنان را كفایت نما، و به نصرت خود تقویت​شان فرما و به صبر یاریشان ده، و ایشان را چاره​جویی​های دقیق بیاموز، خدایا بر محمد و آلش درود فرست و آنان را به آنچه نمی​دانند معرفت ده و از آنچه بی​خبر هستند آگاهشان ساز و به آنچه بینش ندارند بینش عطا كن.
خدایا بر محمد و آلش درود فرست و به هنگام برخورد با دشمن یاد دنیای دلفریب را از خاطرشان ببر، و اندیشه​های فتنه​انگیز را از دلهایشان محو كن و بهشت را نصب العین آنان قرار ده، و آنچه را كه در بهشت فراهم آورده​ای از مساكن ابدی و منازل كرامت، و حوریان زیبا روی، و نهرهای روان با آشامیدنی​های رنگارنگ و درختانی بارور با میوه​های گوناگون در برابر دید​گانشان جلوه ده تا هیچ كدام از آنان آهنگ پشت​كردن به دشمن ننماید و فكر گریز از هم​آورد را به خاطر نگذراند.
بارخدایا بدین وسیله دشمنانشان را درهم شكن، و دست قدرت آن بی​خبران از حق را از ایشان كوتاه كن و بین دشمن و جنگ​افزارشان جدایی افكن و بندهای دلشان را بگسل، و میان آنان و زاد و توشه​شان جدایی انداز، و در راه​ها سرگردانشان ساز، و از مقصد گمراهشان كن و كمك و مدد را از آنان قطع فرما و از تعدادشان بكاه و دلشان را پر از رعب و وحشت كن و دستشان را ازفعالیت علیه مرزداران بازدار و زبانشان را از سخن حق بر علیه آنان قطع فرما و با شكست دشمن جمع پشت سر ایشان را متفرق كن و به واسطه شكست اینان پیروانشان را از ادامه جنگ بازدار و با خواری و زبونی آن​ها طمع كسانی را كه پس از آن‌ها آیند قطع ساز.
الهی بر آنچه از تو خواستیم قدرت و تدبیر اسلامیان را نیرو بخش و شهرهایشان را استواری ده و اموالشان را فزونی بخش و خاطراتشان از جنگ با دشمن برای بندگی خودت و از كارزار با آنان برای خلوت و راز و نیاز با خودت آسوده كن، آن​چنان تا در سراسر سرزمین، جز تو پرستش نشود و احدی از آنان جز برای تو صورت بخاك نساید.
بارخدایا مسلمانان در هر ناحیه با مشركانی كه در برابر آنانند به كارزار بدار و ایشان را از جانب خود به صفوف پیاپی از فرشتگانت مدد فرست، تا دشمنان را به دورترین نقطه زمین برانند، شرشان را به كشتن و اسارت آنان از سر مردم بردارند تا این‌كه به وحدانیت تو كه برایت همتا و شریكی نیست، اقرار نمایند.
بارخدایا مشركان را به مشركان گرفتار ساز تا از دست​یابی بر سرزمین مسلمانان بازمانند و آنان​را با كاستن عددشان از كاستن مسلمین بازدار و رشته اتحادشان را بگسل تا از همدستی علیه مسلمین بازمانند.
بارخدایا دل​هایشان را از آرامش تهی​ساز و بدن​هایشان را از توانایی بی​بهره كن و دل​هایشان را از چاره​جویی غافل​ساز و اعضایشان را در هماوردی با رجال مسلمین سست گردان و از زد وخورد با قهرمانان اسلامی در دلشان هراس افكن و سپاهی از ملائكه​ات را بر آنان برانگیز تا بر آنان عذاب بارند. چنان​كه روز بدر كردی و به نیروی خود بنیادشان را بركنی و شوكت​شان را ریشه​كن سازی و جمعیت‌شان را پراكنده نمایی.
بارخدایا هر رزمنده از اهل آیین تو كه با آنان نبرد كند و هر مجاهد از پیروان سنّت تو كه با آنان جهاد نماید، تا دین تو برتری یابد و حزب تو نیرومندتر شود و بهره دوستانت افزون گردد، پس آسانی نصیبش كن و كار را بر او سهل فرما و وی را به درستكاری رسان و همنشینان او را نیكو برگزین و پشت وی را قوی كن و درآمدش را فراوان نما و او را از نشاط و خرمی كامیاب ساز و آتش شوق را در دلش فرو نشان و او را از غم تنهایی پناه ده و یاد همسر و فرزندانش را فراموشش​كن و حسن نیّت را برایش برگزین و عافیتش را خودت به عهده​گیر و سلامت را همراهش ساز و او را از ترس نگه​دار و وی را جرأت ده و نیرومندی را روزیش كن و او را به حضرت خود تأیید فرما و سیره و سنن اسلامی را به او بیاموز، و راه صواب در داوری را به او بنمای و ریا را از او دور كن و از عشق به شهرت و آوازه خلاصش كن، و فكر و ذكر و مسافرت و اقامتش را در راه خود برای او قرار ده و وقتی كه با دشمنت كه نیز دشمن اویند به مصاف ایستد عدد ایشان را بر چشم او اندك نمای و شأن و مقاصدشان را در دل او كوچك ساز و او را بر دشمنان پیروزی ده و دشمن را بر او پیروزی مده و اگر زندگی او را نیكبختی پایان دادی و شهادت را سرنوشت او ساختی، شهادتش را پس از آن قرار ده كه دشمنت را ریشه​كن ساخته، و اسارت آنان را به رنج و تعب افكنده و پس از آنكه اطراف مسلمانان امنیت یافته و دشمنت هزیمت كرده باشد.
بارخدایا هر مسلمانی به وقتی كه جنگجو در میدان جنگ است و مرزداران به مرزداری مشغول است به امور خانه آنان رسیدگی كند یا در نبود او به كفایت خانواده​اش برخیزد یا او را به قسمتی از مال خود یاری دهد یا او را به ساز و برگ جنگ مدد رساند یا همت او را به نبرد با دشمن برانگیزد، یا در روی او دعای خیر كند یا حرمتش را در نبود وی رعایت نماید، به او نیز اجر همان رزمنده را وزن به وزن و مثل به مثل عنایت كن و عمل او را پاداش نقد ببخش كه بدون درنگ سود كار خیری را كه پیشاپیش فرستاده و شادی خاطری كه نتیجه كار اوست، در همین دنیا به چنگ آورد تا آنكه فرا رسد زمان آن فضل و پاداشی كه بر او روا داشته​ای و كرامتی كه برای او آماده ساخته​ای.
بارخدایا هر مسلمانی كه امر اسلام او را مهم آید و از اجتماع اهل شرك در برابر ملت اسلام غصه​دار شود تا جایی كه قصد جنگ كند یا آهنگ جهاد نماید، ولی ضعف و ناتوانی او را خانه​نشین​كند یا تنگدستی كارش را كند سازد یا حادثه​ای تصمیم او را به تأخیر اندازد یا در برابر اراده​اش​ مانعی قرار گیرد، پس نامش را در زمره شهیدان و صالحان قرار ده.
خدایا بر محمد كه بنده و فرستاده توست و بر آلش درود فرست، درودی كه برتر از درودها و بالاتراز تحیّت​ها، درودی كه زمانش را پایان نرسد و رشته​شمار آن قطع نگردد، مانند كامل​ترین درودهایی كه در روزگاران گذشته به هر یك از اولیائت نثار فرمودی​كه تویی عطابخش ستوده آغازكننده و بازگرداننده و تویی كه هر چه فرمایی به جای آوری»(صحیفه سجادیه، 1418 ق، ص 149 ).

نکات قابل توجه در دعای امام سجاد در مورد مرزداران
در فراز های این دعای شریف، مطالب ارزشمند و مفیدی است که در بردارنده نکات منظم درامور اداره مرز می​باشد که می​توان آنها را به شرح زیر دسته بندی کرد :
از خداوند می​خواهد که او خود حافظ سرحدّات مسلمین باشد . قبل از همه سعی و تلاش​های انسان و مسلمانان، خداوند است که اراده او فوق اراده​هاست. اگر او بخواهد ضعیف را بر قوی پیروز می​سازد و اگر نخواهد قوی هم بر ضعیف پیروز نخواهد شد.
از خداوند می​خواهد که مؤید اعمال و رفتار و زحمات مرزداران باشد، زیرا در عمل آنها تأییدات​الهی، همان مدد غیب است که اگر برای آنها پیش بیاید در عقیده و توان ظاهریشان بیش از پیش​تأثیر خواهد داشت. از خداوند مسئلت می​كند که بر مرزداران که صالح و آماده به خدمت هستند عنایت​های ظاهری خود را از آنان نگیرد و نیرو و تجهیزات​که لازم است از آن استفاده کنند؛ به آنها عنایت فرماید تا در نظر دشمن ضعیف جلوه نکنند و خودشان نیز بر حسب آمار و ابزار قدرت احساس غرور و قدرت در برابر دشمن را داشته باشند؛ فلذا تأکید می​کند که خدایا به آن‌ها آذوقه ، مؤونه، سلاح و كثرت نیرو عطا فرماید.
از خداوند می​خواهد کمال روحی و قدرت معنوی شخصی آنها مضاعف شود. مانند صبر و شناخت ، ذهن سرشار از آگاهی، خرد ورزی ، تقوی و بندگی، پاداش اخروی و تمام آن​چه را که یک انسان لازم است داشته باشد برای آنان طلب می​نماید .
دعا می​کند خداوند اتّحاد و پیوستگی آنها و محبت و دوستی یکدیگر که از مهمات نظام مرزداری است، به آنها عنایت کند ، زیرا هر چند که آنان توجه دارند که اختلاف باعث تضعیف است، اما وسواس و فریب بعضی از مسائل ناخواسته موجب نفاق می​شود و از خدا می​خواهد چنین​چیزی در میان آنها نباشد، بلکه خداونددل​های آنها را به یکدیگر نزدیک بسازد .در این دعا نفرین به دشمنان مرزداران می​كند و از خداوند شکست و زبونی آنها و آنچه باعث اضمحلال آن‌ها می​شود را مسئلت می​کند. زیرا اراده خدا بر شکست دشمن همان تقویت دوستان​است .
به هر تقدیر در بند ششم و هفتم از خداوند می​خواهد که توسعه زیر بنایی اجتماعی مسلمین که همان اقتصاد است لطف كند تا از رونق مطلوب برخوردار باشد ومسلمین از نعمت خدادادی بهره​مند باشند . آبادانی شهرها و مزارع و کار و تلاش آنها در پرتوی عنایت الهی دچار آفت نگردد وبالعکس با نظر مساعد معبود در بخت و اقبال پیشرفت داشته باشند و در مورد مشرکان و ظالمان به​مسلمین عکس آن را از خداوند طلب می​كند و از معبود می​خواهد که نظر غضب و عذاب خود را بر آنها نازل كند و بخت و اقبالشان سرنگون ، دچار فساد و تباهی شود و خود به خود به کام نابودی​هدایت شوند و اقتصاد و مشاغل و مزارع و آبادانی آنها دچار تلاطم و ضعف قرار شود.
در فراز نهم و دهم از خداوند متعال می​خواهد که نابودی مشرکان محدود اطراف كشور اسلامی​نشود بلکه بلاد دور و نزدیک که از دشمنان اسلام حساب می​شوند همه را دچار تعدّی و تخریب​نموده و آنان را كیفر نماید.
در بند یازده و دوازده مطالب در مناجات و استدعای امام از خداوند دیده می​شود که بسیار اعجاب انگیز است . در این بند ابتدا چیزهایی را که واقعا از شرائر و فساد بزرگ برای یک فرد و یاجامعه است، برای دشمنان دین مسئلت می​کند. مثلا باریدن سنگ ، میکروب وبا و سایر امراض، قحطی، زلزله ، خشکسالی و همه آفات، آن​هم آفت​های نظیر متعفّن شدن آب آشامیدنی را برای مشرکین طلب می​کند .
متقابلاً برای مرزداران و مجاهدین محافظت از بلاد اسلامی را درست از نقاط مقابل آفات استفاده نموده و برای آنها سلامتی و صحت و شادابی، تحمل دوری از همسر وپدر و دوست ، سلامت بعد از شکست دشمن ، وقار ، نعمت ، وفور استعدادها ، قدرت ، علم ، اتحاد و یکپارچگی، عقاید منصوص و محکم و امثال این​گونه عوامل ترقی و سعادت را که بهشت واقعی​دنیا با آنها ساخته می​شود، مسئلت می​کند.
در این فراز آن‌چنان انسان جذب کلام امامA می​شودکه امام اساسا همه خوبی​ها را از آن مرزداران و مجاهدین اسلام می​داند و هر چه فقر فلاکت وزبونی است برای دشمنانش آرزو می​کند و می​دانیم که خواست امام معصوم همان خواسته الهی است و در این مطلب شکی نیست .
در پایان که بند 14 و 15 باشد برای همه دلسوختگان دین مبین اسلام دعا می​کند؛ چه آنان​که که توفیق یافته و وظایف و سنن را انجام داده و پاداش و اجرت را از آن خود کرده است و چه آنان که در آرزوی چنین توفیقی بودند، ولی در عمل به دلایل قصوری نه تقصیری، نائل نشده اند، همه را دعا می​کند و در خاتمه یادی از شخصیت کامل بشریت جدش رسول خداa می​کند و بر او درود می فرستند و از اهل بیت معصومش با تحیت و اكرام نام می​برد و آروزی این مقام رسالت و امامت را در جان هر مؤمن و هر عاشقی زنده می​سازد تا به ولات آنان پیوسته عشق بورزند و خود را به آرزوی وصال آن‌ها تجهیز کنند.
تا اینجا از آیات كریمه معلوم شد كه جهاد و دفاع از كیان اسلامی یك واجب شرعی است و روایات نیز در باب دفاع دلالت بر وجوب و در خصوص مرزبانی و مرابطه، مادامی كه تهدید از ناحیه دشمن نباشد یك امر مستحب مؤكد می​باشد . اما در هر صورت چه جهاد یا دفاعی در بین باشد یا نباشد ، بر حاكم اسلامی و امت اسلام واجب است که آمادگی لازم برای دفاع از كیان​اسلامی و خنثی نمودن هرگونه تهدید احتمالی از طرف دشمنان، كه این مهم با ذخیره تجهیزات و امكانات و آموزش افراد ممكن است و در وجوب آن بین فقها اختلافی نیست را داشته باشند.آن چه در اینجا مورد بحث است نوع وجوب آن می​باشد، بر این اساس در ادامه بحث به بررسی دیدگاه فقها در این زمینه می پردازیم.

دیدگاه حضرت امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری(مدظله العالی):
در این مبحث به بیان آراء مختلف در این زمینه می​پردازیم كه آیا این وجوب به نحو عینی​است كه بر تمام مكلفّین شرعا واجب است و با اقدام عده​ای از دیگران ساقط نمی​شود مانند نماز و روزه و امثال آن ، یا خیر وجوب آن به نحو كفایی است كه اگر عده​ای انجام دهند وجوب آن از دیگران ساقط است؛ مانند امر به معروف ونهی از منكر و نماز میت و امثال آن .

حضرت امام خمینی(ره)
حضرت امام خمینی در كتاب تحریرالوسیله در باب دفاع چنین می​فرمایند:
« لوغشی بلاد المسلمین او ثغورها عدو و مجتمعهم یجب علیهم الدفاع عنها بایه وسیله ممكنه من بذل الاموال والنفوس» «اگر بلاد مسلمین یا مرزهای كشور اسلامی مورد تعرض دشمنان قرار گرفت واجب است بر مسلمانان دفاع از مرزهای كشور اسلامی با هر وسیله ممكن اعم از بذل مال یا بذل جان (و شركت در جنگ و شهادت)( امام خمینی، 1373 ، ج 1، ص 485)
و در جایی دیگر می​فرمایند:«لا شرط ذالك بحضور الامام A و اذنه و لا اذن نائبه الخاص اوالعام فیجب الدفاع علی كل مكلف با یه وسیله بلاقید و شرط» در دفاع از مرزهای كشور اسلامی آن زمان كه مورد تجاوز دشمنان قرار گیرد اذن امام معصوم و حضور ایشان و همچنین حضور نائب خاص یا عام ایشان(مبنی بر حكم جهاد) شرط نیست و دفاع بر تمام مكلفین با هر وسیله ممكن واجب است بدون هیچ گونه قیدی و شرطی و یا در جایی دیگر در خصوص دفاع از مرزهای کشور اسلامی بیاناتی فرموده اند که مؤید نظر فقهی ایشان است.«حفظ ثغور اسلام جزء فرایضی است كه هیچ فریضه‌ای بالاتر از آن نیست» (امام خمینی، 1362 ، ص 90)

حضرت آیت الله خامنه​ای
معظم له در بیانات خود به مناسبت های مختلف ،​مطالبی به شرح ذیل بیان کرده‌اند که مؤید نظریه فقهی ایشان می​باشد:
برای حفظ مرزها و امنیت مردم آمادگی رزمی به معنای حقیقی كلمه جزء وظایف عمومی و همگانی است. نیروهای مسلح در این زمینه و ظایف سنگینی را بر عهده دارند(سایت مقام معظم رهبری).
«در همه​جا نیروی انتظامی یك فصل مشترك میان آحاد مردم در كوچه و خیابان و مسكن و محل كار و جاده و بیابان و مرز- هرجا كه مردم هستند و میان دستگاه​های اداره كننده كشوراست» (ناصر زاده، همان، ص 95).
«بخشی از این امنیت مربوط به امنیت مرزها است، مرزهای هر كشوری در معرض تهدید و شكسته شدن به وسیله نیروهای متجاوز و متعرض و زیاده​خواه و قدرت​های جهان​گشا قرار دارد. بنابراین امنیت مرزها یك بخش مهم از امنیت ملیّ است»(همان، ص179).
«نیروی انتظامی باید نظم و امنیت را طبق شرح وظایفی كه قانون برایش معین كرده در سراسركشور بخصوص در مناطق مرزی و بالاخص در برخی مناطق كه گاهی اشرار در آنجا نظم و امنیت را مورد اختلال قرار می​دهند به اثبات برساند»(همان، ص 138).
«امنیت هم متعلق به همه است، امنیت تهران واجب‌تر از امنیت مردم مرزنشین جنوب و غرب کشور نیست»(همان ص 176).

آیت ا... نوری همدانی
آیت ا... نوری همدانی از مراجع معظم تقلید، دفاع در برابر هجوم دشمن را واجب شرعی دانسته اما نوع آن را كه عینی است یاكفایی معلوم نكرده است. ایشان در این زمینه می فرمایند:«اگر دشمن بر بلاد مسلمانان و سرحدات آن هجوم نماید، واجب است بر جمع مسلمانان دفاع از آن به هر وسیله​ای كه امكان داشته باشد از بذل جان و مال و در این امر احتیاج به اذن حاكم شرع نیست».( نوری همدانی، 1386 ، مسئله 2813 ).

آیت​ا... فاضل لنكرانی
مرحوم آیت​ا... فاضل لنكرانی از دیگر مراجع معظم تقلید دفاع از مرزهای كشور اسلامی را واجب دانسته و بدون اشاره به نوع وجوب می فرمایند:«اگر دشمن بر بلاد مسلمانان و سرحدات آن هجوم نماید واجب است بر جمیع مسلمانان دفاع از آن به هر وسیله كه امكان داشته باشد از بذل جان و مال و در این امر احتیاج به اذن مجتهد جامع الشرائط نیست.» (فاضل لنکرانی، 1382 مسئله 2118).

به استناد نظرات مطروحه:
- جهاد را واجب كفایی دانسته اند
- جهاد را در دو دسته تقسیم بندی کرده​اند:
الف) جهاد ابتدایی علیه كفار و مشركان برای دعوت آنان به اسلام و یا پذیرش حكومت اسلامی. و پرداخت جزیه. حضرت آیه الله العظمی خامنه​ای(مد ظله العالی) در خصوص زمان غیبت و حاكمیت ولی فقیه مبسوط الید، قول قوی را اختیار ولی فقیه در صدور حكم جهاد ابتدایی می​دانند.كه به بررسی این نظریه در پایان این مبحث خواهیم پرداخت.
ب)جهاد دفاعی برای دفع حمله كفار و مشركان که همگی آن را واجب دانسته​اند.

بررسی نظر فقهی حضرت آیت الله العظمی خامنه​ای​مدظله​العالی در خصوص مسئله جهاد در عصر غیبت
همان طور كه گفته شد در دو مورد بین فقها اختلاف نیست:
1 - در جهاد ابتدایی یا دفاعی با حضور امام معصومAیا نائب خاص ایشان و دلیل آن روشن است.
2 - در جهاد دفاعی یا احتمال ترس از تهاجم به اساس نظام اسلامی نیز بین فقهاء نظر واحد وجود دارد كه دفاع از كیان اسلام بر همه مكلفین واجب و هیچ شرط و محدودیتی ندارد.
اما سخن در جهاد ابتدایی در زمان غیبت امام معصومA با حضور ولی فقیه مبسوط الید است كه آیت الله خامنه​ای قول قوی را در آن دانسته​اند كه در شرایط مذكور ولی فقیه می​تواند اذن جهاد علیه كفار و مشركان را در صورت مصلحت صادر كند. به نظر می​رسد آنچه در ابداع این نظریه وجود دارد شرایط زمان و مكان است كه این شرایط برای فقهای قبل از ایشان فراهم نبوده است و اساسا تصور اینكه می​توان در زمان غیبت حكومتی اسلامی تشكیل و در رأس آن ولی فقیه​جامع​الشرایط قرار گیرد و ایشان در آن نظام دینی دارای امكانات و اختیارات گسترده باشد برای گذشتگان نبوده، لذا در فتاوای خود نیز به آن نپرداخته اند .
علی هذا با عنایت به اینكه در حال حاضر زعامت امت اسلامی با ایشان است و ایشان مرجعی مبسوط الید می​باشند و با توجه به اینكه نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران به عنوان یكی از قوای مسلح در تابعیت معظم له می​باشد ضرورت دارد قوانین و مقررات داخلی این نیرو با مبانی فقهی ایشان برابری داشته باشد كه در این مجال و با توجه به امكان وقوع جهاد ابتدایی از طرف ایشان ضرورت دارد پرسنل این نیرو شرایط شرعی مجاهد كه در نظریات فقها به آن اشاره شد، را داشته باشند(اجوبت الاستفتاءات، 1420 ه.ق).

نتیجه گیری
مرزبانی و حفاظت از مرزهای دولت اسلامی در زمره یکی از ارکان اصلی دولت اسلامی است، چرا که عدم حفاظت از مرزها و به تبع آن سرزمین های اسلامی دشمنان حکومت، جامعه و امت اسلامی را در موضع​شان قوی​تر و در حمله به بلاد اسلامی جری​تر خواهد کرد و نهایتا کیان حکومت اسلامی را با خطر مواجه خواهد کرد. بر این اساس است که حفاظت و دفاع از نظام اسلامی همانگونه که در احکام اسلامی آمده است وظیفه تک تک افراد جامعه اسلامی است. وظیفه ای که هم در قرآن به عنوان مهم​ترین کتاب و مرجع دینی ما مسلمانان و هم در سایر متون دینی هم​چون احادیث، روایات و ادعیه بر آن تأکید شده است و نهایتا این​که فقها ومراجع تقلید به عنوان منبع و ملجا فکری، فقهی و معنوی جامعه اسلامی بر آن تا کید کرده​اند.
پس بی​راه نخواهد بود که در پایان این نوشتار مدعی شویم که وظایف پلیس مرزبانی نه فقط یک وظیفه قانونی و عرفی بلکه به گونه​ای اساسی​تر یک وظیفه شرعی مبتنی بر احکام اسلامی است. امید است که همه ما در دفاع از سرزمین و نظام اسلامی از جان و دل نهایت همت وتلاش خود را به کار بندیم چرا که این مهم نه تنها وظیفه ما به عنوان شهروندان ایرانی بلکه به عنوان وظیفه​ای شرعی می​باشد. این امر در مورد پرسنل نیروی انتظامی به طور عام و پلیس مرزبانی به طور خاص از اهمیتی دو چندان برخوردار می​باشد، چرا که وظیفه اصلی این عزیزان در جامعه اسلامی حفظ امنیت مرزهای کشور است و بایسته است که از مبانی شرعی رسالت خود، حقوق و تکالیفی که از این مبانی مستفاد می​شود آگاهی داشته باشند تا هم به مردم خدمتی بزرگ کرده باشند و هم وظیفه شرعی خویش را به نحو احسن انجام دهند تا هم توفیق دنیوی و هم توشه اخروی حاصل نمایند.

پیشنهاد
پلیس مرزبانی و مرزبان غیور، علاوه بر اطلاع از وظایف و حقوق قانونی خود، بایسته است كه از جنبه​های فقهی و شرعی این حقوق و تكالیف در ارتباط با وظیفه خطیرمرزبانی، آگاهی یابند تا از انضباط معنوی و ارتقای وجدان كاری كه غایت اخلاقی كاركنان ناجا می​باشد، برخوردار شوند.

منـابـع:

* قرآن کریم.
1- 1389،نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتی، تهران ، گنجینه.
2- ابی داود ، سلیمان بن اشعث السجستانی الازدی،1992م،1371ش، السنن، جلد 3 ، بیروت، دارالجلیل.
3-امام سجاد (ع)، 1418ق، صحیفه سجادیه، ترجمه حسین انصاریان ، قم، دفتر نشر الهادی .
4- بخاری، محمدابن اسماعیل، 1371 ش، 1992 م.، جامع الصحیح، المسند المستخرج الصحیح الامام المسلم، جلد 4، بیروت، دار الفکر.
5- بهجت، محمد تقی، 1385،جامع المسائل، جلد 2 ،قم، دفتر حضرت آیت ا... العظمی محمد تقی بهجت،
6-حلّى، محقق نجم الدین جعفر بن حسن، 1371 ش، 1992 م، الرسائل التسع، بیروت، دار الفکر .
7-حسینی​خامنه​ای، سید علی، 1420 ق ،اجوبت الاستفتائات، بیروت ، الدار السلامیه .
8- امام خمینی، روح الله، 1373، تحریر الوسیله، جلد 1، قم، انتشارات مهر.
9- ......، 1362 ،جنگ و شهادت، تنظیم و گر دآوری منوچهر وكیلیان، تهران، انتشارات وزارت، فرهنگ و ارشاد اسلامی.
10-طباطبائی ، محمدحسین، 1383، المیزان فی تفسیرالقرآن، جلد 1 ، ترجمه موسوی همدانی، قم، انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ پنجم .
11- طوسى، ابو جعفر محمد بن حسن، 1375 ، تهذیب الاحكام، جلد 6، قم،موسسه النشر الاسلامیه . .
12-............ 1371، الاقتصاد الهادی إلی طریق الرشاد، قم، مؤسسه النشر الاسلامیه .
13- عاملى، محمد بن مكى(شهیداول)، 1373، للمعه الدمشقیه فی فقه الامامیه،ترجمه و تبیین محسن غرویان و علی شیروانی، قم، دار الفکر.
14-عالم، عبد الرحمن، 1385، بنیادهای علم سیاست، چاپ پانزدهم ، تهران، نشر نی.
15- علی بابایی، غلامرضا، 1369، فرهنگ علوم سیاسی، ج 1، تهران، شركت نشر ویس، چاپ دوم.
16-قرائتی ،​محس،ُ 1387 ،تفسیر نور، جلد2، تهران، مركز فرهنگی درسهایی از قرآن ،چاپ یازدهم.
17- كلینی، ابو جعفر محمدبن​یعقوب، 1407 ق ،اصول کافی، كتاب جهاد،تهران، دار الكتب، اسلامیه ، چاپ چهارم.
18-لنكرانی ، فاضل، 1382، رساله توضیح المسائل، مشهد، والعصر، .
19- مكارم، ناصر، 1383، تفسیر نمونه، جلد 3، قم ، دار الكتب الاسلامیه .
20- .............. ، 1377،منتخب قوانین، تهران، گردآوری و تدوین توسط بازرسی ساعس ناجا، اداره كل تحقیق و امور قضایی.
21-ناصر زاده، هوشنگ، 1380، مجموعه قوانین نیروهای مسلح، تهران، انتشارات خورشید، .
22- ناصری ، محمد باقر، 1360،تفسیر مجمع​البیان، جلد 4،، تهران، انتشارات فراهانی .
23-نوری همدانی، حسین،1386، رساله توضیح المسائل، تهران، آدینه سبز.
24-والاس، ام​ام، ربه​كا،1378، حقوق بین​الملل عمومی، ترجمه محمد شریفی ، تهران ، نشر نی .