اشاره : مقاله های برگزیده جشنواره علامه حلی، علاوه بر مضمون خود، به لحاظ روش شناختی و شیوه ارائه نیز، برای طالبان پژوهش و نگارش و به ویژه علاقه مندان شرکت در جشنواره علامه حلی، قابل استفاده است. از آنجا که مقاله های آقایان «محمد کربلایی» و «امیرحسین صفاریان» در شماره هفتم فصلنامه محفل، نشریه معاونت پژوهش حوزه علمیه تهران به چاپ رسیده، و مقاله آقای امیدوار در نوبت چاپ بود، برآن شدیم تا خلاصه ای از آن با در نظر گرفتن نگاه فوق ارائه شود، تا انشاء الله برای دیگر طلاب پژوهشگر مفید باشد.

«آفرینش منحصر به فرد انسان توسط خداوند متعال، موجب اقتضائات و نیازهایی در جسم و روح بشر است که عدم توجه به آن ها موجب بروز انحرافات فردی و اجتماعی فراوانی می شود. یکی از این اقتضائات، میل و غریزه جنسی در نهاد آدمی است که از جانب خداوند متعال به منظور ادامه نسل انسان در وجود او نهاده شده است. این میل را می توان به آتشفشانی تشبیه کرد که از اعماق وجود انسان برمی خیزد و اگر به روشی صحیح کنترل و مهار نشود، ویران کننده خواهد بود. خالق این دستگاه منظم و پیچیده، نه تنها سرکوب این میل را توصیه نمی کند که خود راهی مستقیم برای ارضای این نیاز مشخص نموده و همه ابناء بشر را از پیمودن بی راهه ها و کج راهه ها با لسانی تند و عتاب گونه نهی فرموده و برای کسانی که امکان ارضای این نیاز از این طریق را ندارند به استعفاف توصیه نموده است. این راه مستقیم چیزی جز پیوند مقدس ازدواج میان دو زوج نیست و هر چه جز این، انحراف از مسیر برنامه ریزی شده توسط حق تعالی می باشد: «وَ الَّذینَ هُمْ لِفُرُوجِهِمْ حافِظُونَ * إِلاَّ عَلی أَزْواجِهِمْ أَوْ ما مَلَکتْ أَیمانُهُمْ فَإِنَّهُمْ غَیرُ مَلُومینَ * فَمَنِ ابْتَغی وَراءَ ذلِک فَأُولئِک هُمُ العادُونَ» .

مقاله، پس از عنوان و چکیده ای کاملاً مشیر به مسأله، با این مقدمه شیوا و روان آغاز می شود و گام به گام مخاطب را از نگاه کلان به سوی مسأله ویژه خود هدایت نموده، از میان مطلق انحرافات جنسی، به موردی خاص، یعنی استمنا و خودارضایی اشاره می کند و می گوید: «یکی از شایع ترین انحرافات جنسی -بخصوص در میان نسل نوجوان- پدیده شوم و شنیع استمناء یا خود ارضایی است. در این انحراف، فرد می خواهد خلأ جنسی خود را با فرآیندی جبران کند که انتهای آن یک لذت جنسی مصنوعی و ارگاسمی خود ساخته و تخیلی است. از آنجا که شیوع این انحراف در پسران بیشتر است و پسران با خروج منی به حالت ارگاسم (اوج لذت جنسی) می رسند، واژه استمناء برای این انحراف وضع شده است؛ چرا که این لغت در حقیقت به معنای طلب خروج منی می باشد. البته باید توجه داشت که خود ارضایی در دختران نیز مشاهده شده و همین واژه در مورد آنان نیز به کار رفته است.» نگارنده سپس با بیان شیوه کار خود که عبارت است از ذکر آراء فقها در هر مساله و بررسی و احیاناً نقد و جمع بندی، و نیز با اشاره به وجود برخی تفاوت های میان دو جنس مذکر و مؤنث در این موضوع، مقدمه را به پایان می برد. وی همچنین پیش از طرح تفصیلی مباحث، قسمتی را به شرح واژگان و اصطلاحات تحقیق اختصاص می دهد، و در آن هر یک از عناوین مطرح در روایات و مرتبط با موضوع را دقیقاً تعریف می کند تا از هر گونه سوء برداشت پیشگیری نماید. در بخش سوم مقاله، با عنوان طرح بحث، سؤالات تحقیق به طور دقیق و شفاف بیان شده است. این سؤالات عبارت است از: 1.آیا استمناء حرام است؟ 2.آیا استمناء محرّم در زن هم محقق می شود؟

سؤال اول خود به سه سؤال دیگر شکسته می شود: آیا استمناء محرَّم، استمناء توسط غیر همسر است یا استمناء توسط همسر را هم شامل می شود؟ آیا استمناء محرَّم فقط با دست محقق می شود یا مطلق است؟ آیا استمناء فقط با خروج منی محقق می شود یا بدون آن نیز محقق است؟ سؤال دوم نیز به سؤالات فرعی دیگر تقسیم می شود: آیا شرع برای زن منی اعتبار کرده است؟ نظر علوم جدید در مورد منی زن چیست؟ اگر وجود منی در زن اثبات نشود آیا می توان حرمت انتشاء (لذت جنسی از غیر همسر) را برای او ثابت کرد؟ در بخش چهارم مقاله، که به سؤال اول، اختصاص یافته، اقوال بزرگانی چون علامه قطب راوندی، شهید ثانی، صاحب ریاض و صاحب جواهر را در باب حکم تکلیفی استمناء یک به یک نقل و بررسی و نقد شده، و در این راه از بحث های سندی و دلالی به خوبی استفاده، و ادعاهای بی دلیل یا اعم از دلیل با دقت رصد گردیده است. نگارنده سپس در مقام بیان نظر مختار، نه تنها به تفصیل روایات مندرج در باب را مورد مناقشه قرار می دهد، بلکه تاکید بر فقه القرآن و استظهار از روایتی که چندان مطمح نظر فقهاء عظام قرار نگرفته، کار وی را غنای دو چندان می بخشد. جمع بندی وی در این بخش طبعاً، حکم به حرمت قطعی استمنا است. طرح و بحث پرسش دوم، که در بخش پنجم به آن پرداخته شده، قدری چالش بر انگیز است؛ زیرا از یک سو برخی روایات موید وجود منی برای زن و برخی نافی آن اند و همین دو دستگی در نظریات علم پزشکی نیز به چشم می خورد. نگارنده در مقام حل تعارض میان نصوص و استظهارات، تلاش فراوانی به خرج می دهد. در نهایت، وی با پذیرش این نکته که وجوب غسل، تنها منوط به خروج منی از بدن است، خواه مرد یا زن، با کسانی که با پذیرش فقدان منی در زن، آنان را از دایره شمول حرمت استمنا خارج، و خودارضایی ایشان را جایز می دانند، به مناقشه بر می خیزد و با استفاده از آیات «حفظ فرج» و ادله دیگر به این جمع بندی می رسد: «چه زن منی داشته باشد و چه نداشته باشد، استمناء به معنای خود ارضایی بر او حرام است».

از ویژگی های یک تحقیق درست، بهره مندی از «هویت جمعی» است. از یک سو هر پژوهشی به دستاوردهای جستجوگران پیشین تکیه می کند؛ از سوی دیگر هر تحقیقی، نه تنها باید گرهی جدید را بگشاید و مسأله ای نو را حل کند، بلکه باید با شناسایی خلأها و مسائلی که حل آن پیچیده است. چشم اندازهای تازه ای برای تحقیق کشف و ارائه نماید. آقای امیدوار از این مهم غافل نمانده، و مقاله خویش را با طرح پرسش هایی که خود در حین کار با آن مواجه شده، برای تحقیق های آتی به پایان می برد؛ پرسش هایی با تباری أصولی مانند: «1- در حمل روایات بر حالت تقیه، آیا احراز وجود حکم روایت در اهل سنت شرط است یا احتمال آن کافی است؟» و کلامی، مانند: «3- نهی امام  علیه السلام  از بیان حکم خدا در مورد وجوب غسل بر زن را چگونه می توان توجیه کرد؟ با توجه به این که وجوب تعلیم احکام خدا و حرمت کتمان آن امری مسلم است». باشد که مشتاقان، با مساله قرار دادن هر یک، سهمی در گسترش علوم اسلامی و ادای تکالیف خویش ایفا نمایند.