عنصر تحقیق و پژوهش در همه جا به صورت یک اصل در مجموعه کارها باید مورد توجه قرار گیرد(مقام معظم رهبری ) / اگر ژرف یابی و پژوهش نباشد، نتیجه اش یک جا ایستادن، درجازدن و با دنیای پیرامون خود بیگانه تر شدن است.(مقام معظم رهبری ) / بدون ژرف یابی در هیچ مقوله ای نمی توان به هدفهای والا دست یافت.(مقام معظم رهبری ) / کارهای پژوهشی حوزه باید بتواند منظومه کاملی را به وجود بیاورد تا همه نیازهایی را که حوزه متصدی آن است، و بدان اهتمام دارد پوشش دهد.(مقام معظم رهبری )
.:: شأن پژوهش، فرآیند تولید علم است ::.

ضمن تشکر و قدردانی از زحمات تمامی دست اندرکاران جشنواره علامه حلی، در ارزیابی اجمالی آثار ارسال شده به جشنواره که توسط اینجانب انجام گرفت، غالباً آثار از حیث محتوا، ضعیف و از سبک و ساختار و غنای محتوا و خلاقیت و نوآوری، کم بهره به نظر می رسید و ردّپای نویسنده و قلم وی در آثارش کمتر دیده میشد. اگر چه مقالات ساختار ظاهری آثار معمولا رعایت شده بود، ولیکن غالباً محتوایی علمی نداشته و ضوابط دقیق در نوشتن هیچکدام از موارد مذکور رعایت نشده بود. علی رغم وجود چنین وضعیتی، مقالاتی هم دیده میشد که علاوه بر اینکه از ساختار و انسجام مطالب و چارچوب محتوایی خوبی برخوردار بودند و از منابع متعدد و غنی، کاملاً مرتبط و دست اول استفاده شده بود، تحلیلها، نظریات و نقدهای نویسنده نیز مشهود و قابل تحسین بود.

آثار ارسال شده به جشنواره، غالباً مقاله و پایان نامه بود که غالبا به روش کتابخانهای تدوین شده بود. با توجه به اینکه موضوعات پیشنهادی جشنواره، قابلیت تحقیق پیمایشی و پژوهشهای میدانی را داشت، ولی عملاً تحقیقاتی که بر اساس روش میدانی انجام شده باشد، کمتر به چشم می خورد.

بنابراین، اگر انتظار میرود تحقیقات طلاب، جدید و کاربردی باشد و در جهت بهینه کردن و ضعیت موجود اجتماع بتوان از نتایج آنها بهره برد، باید طلاب از طریق برگزاری دوره های آموزشی، با روش تحقیق میدانی و تجزیه و تحلیل آماری آشنا شوند و انگیزه پیدا کنند تا به چنین تحقیقاتی که البته بسیار پر زحمت نیز هستند اقبال نشان دهند.

با توجه به بسته بودن فضای نوآوری، نظریه پردازی و نقد، هنوز روش علمی تحقیق، لااقل در حوزه علوم اسلامی، منتج و کاربردی نشده و برای تشخیص اینکه چه چیزی نوآوری است و کدام نظریه است و کدام نقد علمی، معیار مشخصی وجود ندارد.

در میان آثار رسیده به جشنواره علامه حلی برخی مقالات ارزشمند که دارای موضوعات کاربردی و به روز و درصدد پاسخگویی به نیازهای جامعه و شبهات مطرح در جامعه تدوین شده بود، نیز به چشم میخورد که نشان دهنده، هوشیاری و دغدغه مداری طلاب میباشد.

غالب آثار ارسالی به جشنواره، در حد آثار علمی-پژوهشی و یا علمی ترویجی نبود. از این رو، برگزاری کلاس های روش تحقیق و آشنایی طلاب با شیوه های استاندارد مقاله نویسی و تولید آثار علمی، ضروری است، چرا که شأن پژوهش، فرآیند تولید علم است، برخلاف بسط اطلاعات دیگران که توسعه است نه پژوهش.

اگر چه شاهد تلاشهای بسیاری برای برگزاری این جشنواره هستیم و نسبت به سالهای گذشته روند رو به رشد آن مشهود است، ولی باید گفت این جشنواره در مقایسه با جشنوارههایی که وجهه فرا ملی دارند، مسلماً قابل رقابت نمیباشند، با این حال در مقایسه با جشنوارههای داخلیِ هم تراز از حیث وسعت، در رقابت است و در حدی متوسط قرار دارد.

از طلاب و پژوهشگران انتظار میرود، با بالا بردن توان و دانش و مهارت خود و آشنا شدن با روشهای تحقیق و با انتخاب موضوعات نو، بدیع و غیرتکراری و همسو با نیاز جامعه و با بهرهمندی از منابع غنی، متعدد، اصیل، دست اول و کاملاً مرتبط، به جمع آوری اطلاعات پرداخته و با رعایت اخلاق حرفهای پژوهش و با حوصله و دقت، مراحل تحقیق را طی نمایند.

در این راستا لازم است از ساده انگاری و شتاب زدگی در تحقیقات و پژوهشهای خود، دوری نموده و امانتداری لازم را مراعات و مستند سازی کنند. مرعوب اسم ها و رسمها نشوند تا بتوانند مطالب را نقد و تحلیل کنند. سئوالات اصلی و فرعی را به درستی طراحی نمایند. منبع شناسی دقیق داشته باشند و مطالب را مستند و متقن بیان کنند. از خرافات و تعصبات خانوادگی، فرقهای، صنفی، سیاسی و نژادی دوری نمایند. با استفاده از حس کنجکاوی، تجارب، دانش و وقایع زندگی روزمره خود، و با مشاوره با متخصصان مجرب و مراجعه به منابع و مقالات تخصصی و منابع الکترونیکی و ... موضوعی نو، کاربردی، غیر تکراری و دارای اولویت و اهمیت را انتخاب نمایند و اندیشههای خود را در موضوعات کلی به سؤال تبدیل نمایند و سپس به اصلاح و ویرایش آنها پرداخته و به مسأله تحقیق دست پیدا کنند و تحقیقی مسأله محور را پی ریزی کنند.

در این راستا، تعیین طرح دقیق، عنوان مناسب، پیشینه سازی مسأله، فرضیه یابی و روششناسی مسأله مورد انتظار است. باشد تا بتوانند اثری دارای نوآوری در شیوه و سبک و محتوا داشته باشند. نظریهای را به بار بنشانند، به گسترش دانش کمک کرد، و پاسخ گویی مسائل جامعه و شبهات آن باشند و به نحوی از انحاء به تولید علم بپردازند.

خانم ام البنين خالقيان