جریان‌شناسی پژوهش در حوزه علمیه استان تهران با توجّه به موجی که اکنون در مدارس علمیه، شاهد آن هستیم، چندان دشوار به نظر نمی‌رسد. دیرزمانی پیش از این، فرآیند پژوهش و اصول روش تحقیق، در میان اساتید و طلاب، معمولاً آن‌چنان جدّی گرفته نمی‌شد. بی‌تردید آن‌چه را که می‌بینیم، محصول گام‌های بلند و دقیقی است که طیّ سالیان اخیر، معاونت پژوهش حوزه علمیه تهران برداشته است؛ حضور موفّقِ دو جشنواره بزرگ در عرض یکدیگر (جشنواره پژوهشی علامه شعرانی و جشنواره استانی علامه حلی)، تلاش‌های بی‌وقفه دبیرخانه منشورات و اعزام پیوسته اساتید روش تحقیق به مدارس علمیه، هر کدام به‌تنهایی، به شکوفایی تفکّر پژوهش و نهادینه شدن آن در ضمیر حوزه می‌انجامد. با این حال به نظر می‌رسد ما در این روند، از یک نکته اساسی غفلت ورزیده‌ایم که من به کوتاهی، بدان اشاره می‌کنم.

نگاه ما به پژوهش همچنان نگاه آلی و ابزاری است؛ در حالی که در این محور، پژوهش نیز خود موضوعیت دارد. گاه شاهد آن هستیم که روش تحقیق را به لحاظ آلی بودن، با دانشی چون منطق، هم‌سو می‌دانند. این هم‌جهت‌پنداری هرچند در بدو امر، درست به نظر می‌رسد، اما بعید نیست که آسیب‌هایی را هم در پی داشته باشد (البته اگر قرار باشد منطق را صرفاً دانشی ابزاری بدانیم، بر این منظومه علمی جفا کرده‌ایم). شاید جدا از این تشبیه که در صحّت آن، هیچ شکّی نیست، از وجهی دیگر بتوان روش تحقیق را با زبان‌شناسی مقایسه کرد. اکنون در مطالعات نوین، زبان‌شناسی خود از هویّتی مستقل برخوردار است و این رویکرد، نتایج و فواید بی‌شماری را نیز در پی دارد. بحث در این زمینه، مجالی دیگر می‌طلبد و من به یاریِ خداوندگار لایزال، در آینده پیرامون آن سخن خواهم گفت.

در پایان به رسم قدرشناسی و تواضع، مراتب سپاس و ادب خود را به تمامیِ متصدّیان امر (علمی و اجرایی) در جشنواره علامه حلی ابراز می‌دارم و امید آن دارم که حاصل آن، جز پیشرفت علمی در کشور عزیزمان، ایران اسلامی نباشد.