دبيرخانه جشنواره علامه حلی (ره) ویژه نامه يادداشت مديران مدارس علميه خواهران خانم طاهره سادات نعیمی تحقیق(به معنای جستجوی روشمند برای رسیدن به حقیقت و اهداف مورد نظر پژوهشگر)، از موضوعاتی است که دارای اهمیت بسیار است. عملکرد علمای اسلام که بر اساس تعالیم دین، تألیفات فراوانی تا پایان حیات پر برکتشان داشته‌اند، گواه این امر است. با این وجود به نظر می رسد که در حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌ها آنچنان که باید به امر پژوهش پرداخته نمی‌شود. بنابراین لازم است، تدبیرات اساسی در جهت پرداختن به این مهم پدید آید. از این رو پژوهش و توجه عمیق و دقیق به آن برای کلیه دانش پژوهان نه تنها ضروری بلکه لازم و نیازی جدی است.
ضرورت پژوهش در حوزه‌های علمیه
پژوهش‌های کاربردی و اساسی، در میزان توسعه و ارتقای بنیه علمی و تکنولوژیک کشورها، نقش مهمی را ایفا می‌کند؛ زیرا غایت تحقیق در عرصه‌های مختلف و در سطح جامعه، در حقیقت، گسترش دانش و ارائه نتایج کاربردی و راهبردی جهت حل مشکلات و معضلات و مسائل نوپیدای جامعه است که این مهم، از مقاصد اصلی شریعت مبین اسلام می‌باشد.
دین اسلام در قالب آیات و روایات، انسان را به تفکر، تحقیق و پژوهش ترغیب می‌کند. سوگند خداوند متعال به حرمت قلم و نگارش، در اولین آیات نازل شده بر قلب پیامبر(ص) گویای چنین نگرش و تفکری است. بزرگداشت دانش و دانشمندان ، مذمت سطحی نگران ، تشویق جویندگان و فراگیران دانش در پرتو آیات وحی، گویای این اهمیت است.
لذا مسئولان مربوطه در جهت عملکردی و کاربردی کردن تحقیقات طلاب باید نهایت تلاش خویش را مبذول دارند. مدیران و پژوهشگران خلاق باید در جهت فراهم کردن تمامی منابع، امکانات لازم و تأمین شرایط مساعد، از قبیل تجهیز کتابخانه‌ها، منابع دیجیتالی، اعطای فرصت چاپ مقالات طلاب در نشریات علمی و...، تمام توان خویش به کار برند. این امر، حداقل این فرصت را به طلاب خواهد داد که با دغدغه کمتر و تمرکز فکری دقیق‌تر به امر تحقیق مبادرت ورزند تا تحقیقات کاربردی در جهت حل مسائل مختلف جامعه و پاسخ به نیازها و مشکلات گوناگون انجام شود.
در این عرصه مهم و قابل تأمل، اساتید حوزه، نقش کلیدی و حائز اهمیتی را ایفا می‌کنند. تدریس دروس مختلف حوزوی به سبک پژوهش محور و ترغیب و تشویق طلاب به امر پژوهش، از اقداماتی است که اساتید حوزه در جهت ایجاد انگیزه و ترغیب طلاب به امر نگارش می‌توانند انجام دهند. اساتید روش تحقیق و پژوهش با تبیین جایگاه و شیوه‌های علمی و عملی تحقیق از قبیل: بیان چگونگی نگارش و تبیین موضوع در پژوهش‌های موضوع محور و تبیین مسئله در پژوهش‌های مسئله محور، توجه به پیشینه‌شناسی و قدمت تحقیقات جهت جلوگیری از تحقیقات تکراری و کلیشه‌ای، شفاف‌سازی اهداف خرد و کلان پژوهش و نقش مؤثر آن در پیشرفت جامعه و پیشبرد اهداف آن، می‌توانند، طلاب را در انجام این امر خطیر یاری رسانند.
انتظارات از طلاب
مهمترین وظیفه طلاب در این گستره، در وهله اول، نگرش واقع بینانه و محققانه، تلاش مستمر و مداوم و مطالعه روشمند تمامی دروس منظور شده در سطح تحصیلات حوزوی است. اتکال به خداوند متعال، رعایت اصول اخلاقی قبل از تمامی امور مذکور، از الزامات طلبگی و معیار اصلی ورود به عرصه دین‌پژوهی است که موجب برکات و توفیقات روزافزون الهی در همه ابعاد زندگی طلاب خواهد شد. از طلاب فرهیخته حوزه‌های علمیه انتظار می‌رود که در جهت کاربردی کردن دانش الهی در محدوده اخلاق، مسائل نوپیدای جامعه و حل معضلات و شبهات عقیدتی گام بردارند و به سوی تحقیق در زمینه موضوعات بدیع، پژوهش‌پذیر و مورد علاقه روی آورند.
از طلابی که به تحصیل در سطوح سه و چهار ارتقا یافته‌اند، انتظار می‌رود که تحقیقات تخصّصی در زمینه‌های گوناگون را بدست گرفته و در جهت تبدیل قضایای خارجیه به قضایای حقیقیه نهایت تلاش خویش را مبذول نمایند.
