چکیده اثر:   

علم حصولی، فرآیندی متشکل از دو جزء محسوب می‌شود که جزء اول آن تحقق دو شیء مستقل از یکدیگر و جزء دوم آن انطباق این دو شی با یکدیگر است. انطباق این دو شیء با یکدیگر، که رکن اصلی این فرآیند به شمار می‌رود، صدق نامیده می‌شود. صدق، در اصطلاح به معنای انطباق قضیه ذهنیه با واقع است که معنای آن انطباق ذهن بر عین است. به عبارت دیگر، معلوم بالذات و معلوم بالعرض طرفینِ صدقی هستند که نزد عالِم محقق می­‌شود. اما فرآیند علم حصولی به عینیاتِ خارجی که عبارت است از غیبوبیت معلوم بالذات ذهنی از معلوم بالعرض خارجی، در مرحله صدق با مشکلی جدی مواجه است. این غیبت در صورتی برطرف می­شود که حیثیت «بودی» معلوم بالعرض با حیثیت «بودی» معلوم بالذات متحد یا واحد شود. در این صورت حیثیت نمودی معلوم بالذات همان حیثیت نمودی معلوم بالعرض می­شود و نمودِ مبتنی بر بودِ خارجی شکل می­گیرد. ولی در تقریری که حکماء از علم حصولی دارند، «بود» دو معلوم یا از هم غایبند یا اتحاد کافی برای تحقق نمود را ندارند. بررسی مسئله صدق در علم حصولی در مبحث اصالت وجود تأثیر مهمی دارد و آن اینکه تقریرات نفادیه اصالت وجود در مقام تقریر باطل به شمار می‌روند و تقریر استاد فیاضی هم در مقام اثبات ناتمام و باطل هست.