یکی از بزرگترین مشکلات امروز حوزه علمیه، این است که اساتید و طلاب، آنگونه که انتظار می رود، اهل جستجو و تحقیق نیستند. همین امر سبب شده تا طلاب عزیز، افق های کوتاه و گاه نادرست برای خویش داشته باشند. حال در چنین ساختار و نظام آموزشی، آیا عالمان و اساتید بزرگی؛ همچون گذشتگان تربیت می شوند؟ اینکه طلاب چگونه درس بخوانند؟ چگونه کتاب را تحلیل کنند؟ چگونه سراغ حاشیه مناسب، اقوال مختلف، ادلّه و مستندات بروند؟ اینکه شرح فارسی نخوانند؛ از متن عربی هراس نداشته باشند؛ کتب و نویسندگان مختلف را بشناسند به موضوعات فرادرسی و فرامتنی بپردازند و سؤالاتی از این قبیل. پاسخگویی به چنین پرسشهایی وظیفه کیست و راه حلّ آن چیست؟
رمز موفقیت مدرسه خاتمالأوصیاء(ص)، این بوده است که در تقویم آموزشی خود هر ساله (بیش از یک دهه) کار و فعالیت پژوهشی با رویکرد تولید علم را منظور کرده و علاوه بر کار پژوهشی مستمر در سال تحصیلی، برنامه ای نیز به طور خاص، در قالب اردوی علمی- پژوهشی مشهد مقدس در ماه مبارک رمضان، با انتخاب موضوعات مناسب و با همراهی اساتید جوان گنجانده است. نکته دیگر در خصوص موفقیت مدرسه، رویکرد کاربردی نمودن دروس است که اساتید تلاش می کنند علم را از درون متن کتاب بیرون آورند و لباس کاربردی به آن بپوشانند. نیازسنجی طلاب و ارائه طرح های مطالعاتی متناسب با هر پایه، آموزش پژوهش با روش های آسان، تسهیل کار و جذّاب نمودن آن برای طلاب، مراجعه به کتابخانه های بزرگ کشور در معیّت اساتید و ارتباط دادن استاد با طلبه، از دیگر شاخصه های برنامه های پژوهشی این مدرسه است. همچنین قبل از شروع سال تحصیلی، یک برنامه ریزی کلّی برای سال پیشرو طراحی می کنیم؛ طوری که در هر ماه، حداقل یک برنامه پژوهشی داشته باشیم. مشارکت خود طلاب در این برنامه ها، شادابی خاصی به فعالیت ها می بخشد. مورد دیگر، ارتباط ما با اساتید مدارس دیگر و حتی با برخی اساتید دانشگاه و مؤسسات پژوهشی غیرحوزوی است. این موضوع سبب میشود تا طلاب از اینکه نگاهی یکسو به جامعه علمی داشته باشند، بپرهیزند.
حال، توصیه ما به سایر مدیران و طلاب جوان، این است که با افراد فرهیخته و محقّق، ارتباط مستمر داشته باشند و به کار پژوهشی و طلاب علاقمند به امر تحقیق، ارزش و بها دهند. اساتید، طلاب را با کتابخانه آشنا کنند؛ حتی برخی کلاس ها را در فضای کتابخانه برگزار نمایند؛ از محتویات دروسی؛ مانند: نحو، منطق و... مخصوصاً فقه و اصول که زمینه های پژوهشی متنوع و جذّابی دارند، سؤال و مسئله ایجاد کنند و قسمتی از نمره دروس را به کار تحقیقی اختصاص دهند. البته از تشویق و آموزش مناسب و کاربردی نباید غفلت ورزید.
یکی از بسترهای مناسب برای طرح و به آزمایش گذاشتن این برنامه ها، جشنواره علامه حلی(ره) است که جای بسی خوشحالی و امیدواری دارد. حال که چنین بستری مهیّا گردیده است، باید مقدمات آن نیز به صورت صحیح طراحی گردد. ارائه الگوهای مناسب و استاندارد، همراه با شیوه های متناسب با تحصیلات و علوم حوزوی، ضروری به نظر می رسد. اکنون که شاهد استقبال روزافزون طلاب در جشنواره هستیم، توقّعات ما و دیگران هم از این رخداد بیشتر می شود. باید رشد کیفی را در کنار رشد کمّی، مورد توجه قرار داد. اکنون که جشنواره، مقبولیت کشوری پیدا کرده، شایسته است که به زیر ساخت های پژوهشی در حوزه توجه بیشتری شود. در جهت نیل به این هدف، بهره گیری از تجارب مدارس، اساتید و طلاب موفق؛ مرتبط کردن مدارس با هم و انجام پروژه های مشترک؛ ارائه موضوعات پیشنهادی و کتب مناسب برای تحقیق؛ تربیت اساتید و انتقال به مدارس؛ ارائه مقالات برتر به مجامع علمی؛ ارتباط با دیگر جشنواره های علمی کشور؛ ایجاد حس رقابت علمی سالم در میان مدارس و چاپ آثار برتر در قالب مقاله یا کتاب، بسیار انگیزه بخش است؛ به طور مثال میدانیم که برخی مدارس، امکانات فیزیکی بسیار مناسبی؛ چون کتابخانه و فضای مناسب دارند؛ اما نیرو و نرم افزار فکری و اجرایی مناسب ندارند. ارتباط مدارس با هم، تشکیل گروه های علمی میان اساتید و طلاب مدارس و کارهای جمعی از این قبیل، این خلأ را پر می کند. در نهایت برای رسیدن به وضعیت مطلوب باید از تمام ظرفیت های موجود، بهره برداری کرد و با ایجاد فضای هم اندیشی مناسب، به بهترین طرح ها دست یافت و در موقعیت مناسب، آن را اجرایی نمود.