موفقیت در مسئله پژوهش در سطح حوزه های علمیه، مقوله ای است که عوامل مختلفی در آن دخیل هستند و به قول معروف، ذوأبعادند که به تعدادی از آنها اشاره می کنیم: یکی از عوامل موفقیت، اهمیت دادن و دغدغه داشتن مسئولین، اساتید و دست اندرکاران حوزه های علمیه؛ اعم از مسؤلین و متولّیان محترم حوزه و اساتید محترم تا دیگر بخش ها و معاونت ها می باشد. این تعبیر، تعبیر دقیقی است که «الناس علی دین ملوکهم» (عموم مردم، تابع دین، سیره و روش رهبران و بزرگانشان هستند). عموم طلاب و محصلین علوم حوزوی، بسیار تحت تأثیر اساتید، بزرگان و مسئولین حوزه می باشند. شاهد این مطلب، مسئله ای است که در برخی حوزه ها وجود دارد؛ اینکه مثلاً وقتی بزرگان و اساتید آنها، دارای گرایش خاصّ سیاسی هستند، مشاهده می شود که عموم طلاب نیز به این جهت، گرایش پیدا می کنند.
اگر بزرگان و متنفّذین در یک مجموعه حوزوی، دغدغه پژوهشی داشته باشند، به صورت قهری و ناخودآگاه، این دغدغه به طلاب انتقال داده می شود. البته داشتن این دغدغه، قدم اول برای حرکت به سوی پژوهش و موفقیت در آن است. بحمدالله این جهتی که بیان شد، در این مدرسه مقدّسه وجود داشته و سبب حرکت طلاب در زمینه پژوهش گردیده است. درگیر نمودن اساتید دروس اصلی با این مسئله و استفاده از ایشان به عنوان استاد راهنما و مشاور، زمینه ساز ایجاد انگیزه طلاب، به منظور شرکت در برنامه های تحقیقاتی مدرسه گردیده است. یکی دیگر از عوامل موفقیت، پیگیری، هدایت و نظارت مستمرّ معاونت پژوهش می باشد. حضور معاون پژوهش فعّال، بانشاط، خلاّق و آشنا به مشکلات پژوهشی و دغدغه های طلاّب، در به سرانجام رسیدن تحقیقات، بسیار مؤثر است که بحمدالله جناب حجت الاسلام والمسلمین شهروزخواه، معاونت محترم پژوهشی در مجموعه ما، دارای این ویژگی ها بوده و بخش زیادی از موفقیت فعلی را مرهون زحمات ایشان هستیم.
از جمله عوامل دیگری که می تواند عامل موفقیت باشد، برنامه ریزی است که امری دشوار و صعب است. برنامه ریزی در بخش پژوهش، به جهت اینکه معمولاً اولین دغدغه و اولویت هر مجموعه آموزشی و تحقیقاتی است، برنامه ریزی پژوهشی را دچار مشکل، چالش و پیچیدگی می کند. جمع نمودن میان برنامه های آموزش، کتب تحصیلی و دروس اصلی حوزه و نیز برنامه های پژوهشی، کار سختی است که نیاز به تفکر و تجربه فراوانی دارد و باید با توجه به شرایط داخلی هر مجموعه حوزوی، برنامه ریزی شود. البته معاونت پژوهش این مدرسه بعد از بررسی و ارزیابی برنامه های پژوهشی مراکز حوزوی مختلف؛ مانند قم، مشهد و اصفهان و با توجه به شرایط داخلی در این مدرسه مقدسه توانست با استفاده از ظرفیت تعطیلات تابستان، برنامه ریزی خوبی نموده و بدون آسیب زدن به برنامه های آموزشی، به اهداف خود دست یابد. مسئله بعدی، جایگاه تشویق و تقدیر در مسئله پژوهش و تحقیق است که این هم واقعاً از عوامل مؤثر برای ایجاد انگیزه و موفقیت طلاب در این مقوله می باشد. بحمدالله یکی از اموری که چند سالی است در مرکز مدیریت تهران و معاونت پژوهش، با زحمات فراوانی که جناب حجت الاسلام والمسلمین سماوات کشیده اند، به آن پرداخته شده، همین بحث تقدیر و تشکر و تجلیل از پژوهشگران برتر و نمونه می باشد که توانسته انگیزه خوبی در بین طلاب ایجاد نماید.
یکی دیگر از ضروریات پژوهش، آموزش و تعلیم در زمینه روش تحقیق و پژوهش است. بسیاری از طلابی که پا به عرصه تحقیق می گذارند، به دلیل اینکه با استانداردهای پژوهشی آشنا نیستند، نمی توانند در مراکز علمی، جایگاه مطلوبی را کسب نمایند؛ لذا این مسئله، یک ضرورت است و طلبه پژوهشگر باید با مراحل مختلف تحقیق و روش آن آشنا شده و البته به صورت کارگاهی و کاربردی، به ایشان آموزش داده شود تا بتوانند پژوهشی مطلوب را در حدّ استاندارد ارائه دهند. از دیگر عواملی که انگیزه فراوانی برای ورود طلاب به عرصه پژوهش و ایجاد موفقیت در ادامه راه دارد، عبارت است از اینکه طلاب پژوهشگر، اثر و نتیجه کار تحقیقی خود را ببینند.
در انتها به این نکته مهم اشاره می کنم که در مورد طلاب مبتدی و طلابی که در چند سال ابتدایی تحصیلات حوزوی هستند، باید دقت شود که ورود ایشان به مقوله تولید علم که تعبیر حوزوی آن، «اجتهاد» است، خطرناک خواهد بود و موجب انحراف و کجروی می شود؛ لذا در سالهای ابتدایی باید به صورت تمرینی و زیرنظر اساتید خبره و متبحّر ممارست نمود و سپس بعد از چند سال بهتدریج، وارد عرصه تولید علم شد.