جشنواره علامه حلی که به آثار پژوهشی طلاب جوان اختصاص دارد، چندی است که بر فضای علمی و پژوهشی حوزه های علمیه سراسر کشور سایه انداخته و ارمغانی از روی آوری به تفکر و تدبّر روشمند و عرضه تحقیقات حوزوی را در پی داشته است. این جشنواره به لطف خداوند لایزال به اندازه ای در حوزه های علمیه سراسر کشور از شهرت و محبوبیت برخوردار است که شاید کمتر طلبه ای را بتوان یافت از چنین جشنواره عظیمی بی اطلاع باشد. جشنواره علامه حلی، فرصت مغتنمی است که زمینه های لازم را برای عرضه آثار برتر پژوهشی با رویکرد دینی فراهم آورده است. این جشنواره که اکنون با اقبال عمومی طلاب فاضل و اندیشمند رو به رو شده و آنها را به تکاپویی دانشبنیان و پژوهش محور واداشته است، به راستی می تواند تا سالیانی دیرتر به عرصه ای برای تولید و فرآوری دانش و فربه سازی اندوخته های علمی کشور بدل گردد.
البته از این مسئله، نباید غفلت ورزید که تا رسیدن به یک جشنواره ایده آل، هنوز کارهای زیادی وجود دارد که می توان انجام داد. این مهم تنها زمانی میسر می گردد که جشنواره علامه حلی، جایگاه خود را در میان سایر جشنواره های علمی کشور بازیابد. ضروری است این نکته را به خوبی دریافت که تناسب جوایز نقدی جشنواره با سطح برگزاری آن هرچند مهم است، اما مهمتر از آن، اعتبارات حاصل از جشنواره برای برگزیدگان می باشد. اکنون در جشنواره های معتبر، آنچه بیش از جوایز آنها اهمیت دارد، اعتباری است که این جشنواره ها به برگزیدگان خود می دهند و سابقه پژوهشی آنها را پررنگتر می نمایند. در مجامع علمی، هر قدر سابقه پژوهشی فردی درخشانتر باشد، اعتبار علمی و شغلی او نیز بیشتر خواهد بود؛ به خصوص آنکه با توجه به فقر معیارهای مورد وفاق نخبگی در حوزه علمیه، فعلاً چارهای نیست که به جشنواره علامه حلی، نگاه ویژه ای داشته باشیم.
اساساً وضعیت پژوهش در حوزه های علمیه، هرچند طیّ سالیان اخیر با همت معاونت پژوهش تهران و مسئولین و مدیران و معاونت پژوهش مدارس علمیه حوزه، پیشرفت خوبی داشته است، اما با این حال تقریباً هیچ حوزهای را نمی توان یافت که با جدّیت کامل، همه همت و تلاش خود را در جهت فربه سازی و به روزآوری فرآورده های پژوهشی در حوزه متبوع خود مبذول دارد. معمولاً شیوه پژوهش محور در مدارس علمیه، قربانی روش آموزش محور می شود. بر این اساس به راستی نمی توان از فضای موجود رضایت و امید داشت و اگر در امر پژوهش برای برخی از طلاب و روحانیون، توفیقی حاصل می گردد، اکثراً به صورت خودجوش بوده که تأثیر کمی را میتوان برای مسئولان و اساتید حوزه در نظر گرفت. این در حالی است که آشنایی طلاب علوم دینی با شاخصه ای تحقیق و مطالعه و توانایی در پژوهش و نگارش در عصر حاضر، ضرورتی انکارناپذیر است. حجم شبهات مذهبی و اعتقادی و نیز لزوم تبادل فعال علمی در عرصه بین المللی، بر اهمیت این مسئله می افزاید.
با توجه به شرایط موجود، جشنواره علامه حلی که به همت زبدگان عرصه قلم و پژوهش در سطح حوزه های علمیه برگزار می گردد، عرصه پرثمری است تا به سهم خود، روند پژوهش محوری حوزه را تسریع بخشیده و آن را با نیازها و مقتضیات جهانی هماهنگ سازد. این در حالی است که به گمان من، جشنواره علامه حلی تهران در میان سایر جشنواره های استانی، از صلابت و دانش بنیادی برجسته تری برخوردار است و این شاید به دلیل موقعیت منحصر بفرد حوزه علمیه تهران در زمینه مطالعات روشمند و نیز سبقهی حاکم بر فضای علمی حوزه تهران باشد که دیرینگی و پیشینگی آن بر کسی پوشیده نیست.
طلیعه چهارمین جشنواره علامه حلی در حوزه علمیه تهران، با چنین رویکردی در جامعه علمی حوزویان تهران درخشید و به استقبال آثار پژوهشی طلاب رفت. آثار ارسالی طلاب در این دوره، از نظر کیفی، تفاوتهای چشمگیری نسبت به دورههای پیشین داشت. مهمترین نکتهای که در نگاه نخست به چشم می آمد، ساختارپذیری آثار؛ اعم از مقاله، پایان نامه و کتاب و همچنین اصولمندسازی شاکله آنها بود؛ بدین لحاظ آثار ارسال شده، با توجه به آموزش های انجام یافته توسط معاونت پژوهش حوزه علمیه تهران و آشنایی بیشتر طلاب با قواعد پژوهش، غالباً از اساس درستی برخوردار بوده و نویسندگان با جدّیت تمام، خود را ملزم به حفظ ارکان اثر نمودند. این مسئله، نشان از آن دارد که تحقیقات حوزوی طلاب جوان، به تدریج روشمند گردیده و بر غنای آن، از نظر شکل و محتوا افزوده شده است. از دیگر جلوه های مثبت جشنواره امسال، همکاری خوب مدارس با طلاب محقق خود و حمایت آموزشی و معنوی از آنها بود؛ به گونه ای که آثار پژوهشی غالباً پس از بومی سازی توسط مدارس و به شکلی مطلوب و برنامه ریزی شده، به دبیرخانه جشنواره ارسال گردید.
با این حال، برخی نکات منفی را نیز می توان در آثار ارسالی به جشنواره چهارم استان تهران سراغ گرفت؛ از جمله اینکه آثار به لحاظ کمّی، از وضع مطلوبی در مقایسه با سال گذشته برخوردار نبود. دو دیگر آنکه عدم رعایت اخلاق پژوهشی در بسیاری از آثار، خستگی را بر تن گروه علمی و ارزیابان جشنواره باقی می گذاشت. جدا از قبح ذاتی عمل، به این مسئله اساسی باید توجه داشت که هدف از برگزاری جشنواره علامه حلی، خودآزمایی پژوهشی است، نه خودنمایی بی حاصل. در آخر، ضمن سپاس از نویسندگان آثار و مدارس علمیه؛ به خصوص معاونان پژوهش مدارس علمیه، به طلاب جوان توصیه می کنم که با پشتوانه ای از آموخته های علمی و با رعایت کامل اصول و فنون پژوهش و نگارش، به تحقیقات بنیادین روی آورده و به فرآیند تولید علم در کشور یاری رسانند.