حمد و سپاس به درگاه الهی که سایه لطف و کرم خویش را بر مؤمنان گستراند و آنان را از هدایت پیامبران؛ بهویژه حضرت محمد(ص)بهرهمند ساخت. سلام بر آخرین ذخیره الهی، حضرت بقیهالله الأعظم، مهدی موعود(ع) که بشر در انتظار ظهور اوست.
بی شک رشد و تعالی امت اسلامی در گرو تلاش مستمرّ فرهیختگان و دانشمندانی است که به فرموده صادق آل محمد(ص)، وارث پیامبرانند و برتر از هزار عابد و زاهد. آنان که در غیاب ولی خدا، سکاندار هدایت اند و احکام الهی، جز به سخت کوشی آنان به دست نیاید؛ کوششهایی بی دریغ، پردامنه، استوار و مبتنی بر قرآن و سنت. باری تداوم این سیره راستین، نیازمند وجود رهپویانی است که کمر همت بسته و نهال عمر خویش را در راه کسب دانش و پژوهش، تنومند سازند و بی هیچ دریغی و آنچنان که سلف صالح کرده اند، بار چنین رسالت ارجمندی را بر دوش کشند. اما امروزه دانش و ابزار نوین، به مدد پژوهندگان سختکوش آمده و تلاش بنیادین آنان را سرعت و دقتی وصف ناپذیر بخشیده است. در این میان، جشنواره علامه حلی، جهدی پویا و مستمر را فرا راه خویش قرار داده تا از سکنج و رنج این مسیر صعب، در اندازه میسور خود بکاهد و پیشینه و پسینه آن را هموار سازد.
بر این پایه، تمامی توان خویش را با دقت و حوصله، مصروف ارزیابی و بررسی آثار ارسالی به دبیرخانه ساخته و آن چه را نباید و باید در پژوهش ملحوظ داشت؛ بی هیچ منّتی در معرض توجه پژوهشگران قرار داده است. با این همه نباید از رسالتی که حوزه های علمیه به ویژه مسئولان سختکوش مدارس بر عهده دارند، غفلت کرد. از این رو نکاتی چند به نظر می رسد که چه بسا هشدار آنها، افقی روشنتر در پیش نهد:
1. بحمدالله استقبال از جشنواره، همچون سنوات گذشته در حد انتظار و شایسته بود؛ ولی آمار مدارس، حاکی از تلاش مجدّانه برخی و بی توجهی و کمکاری تعدادی دیگر است. متأسفانه در شمار ی از آثار ارسالی، اخلاق پژوهشی رعایت نشده و در ارجاع دهی مطالب، روشمند نبودند. این امر حاکی از عدم رعایت ارجاع دهی صحیح و فهم صحیح این امر است که گام نهادن محسوب گشته است.
2. باید بر این امر افسوس خورد که با گذشت چند سال از برگزاری جشنواره علامه حلی در تهران از یک سو و اهمیت، گستردگی و شهرت امر پژوهش در مجامع علمی کشور از سوی دیگر، برخی از مدیران محترم هنوز درک درستی از این مسئله ندارند و جشنواره را حرکتی اجباری، دستوری یا نمایشی می پندارند. این طرز تلقّی به نظر، بسیار نگران کننده می نماید و زحمات بسیاری از مسئولان حوزه را نادیده می انگارد.
3. در این میان، نگاه برخی از طلاب نیز جالب توجه است. عده ای بر این اعتقادند که هر اثری که به جشنواره ارسال میشود، کاملاً بینقص بوده و باید مورد پذیرش قرار گیرد. در واقع آنان دچار نوعی خودباوری بی پایه هستند و بر این اساس، هیچگونه نقدی را در خصوص اثر خود بر نمی تابند؛ هرچند نوپا و کمتجربه باشند. این باورِ نه چندان شایسته نیز پیامدهای ناخوشایندی را به وجود خواهد آورد که نخستین آن، توقف تعالی و پیشرفت صاحب اثر است.
4. نوع مقالات ارسالی از نظر ساختار، کامل و نزدیک به آثار پژوهشی بود؛ یعنی قالب مقاله و شیوه تتبع و تنظیم مطالب، بسیار بهتر از سال گذشته بود و تنها در تحلیل و نحوه استفاده از مستندات و ارجاعدهی، ضعفهای جدی وجود داشت.
5. آمار امسال از نظر کمّی در مقایسه با سال گذشته، سطح پائین تری داشت؛ ولی از نظر کیفی از میزان قابل قبول و بهتری برخوردار بود. اغلب آثاری که خواهران برای جشنواره ارسال کرده اند، تحقیقات پایانی است. این آثار گرچه از نظر تلاشی که نگارندگان دارند، قابل تقدیر است؛ اما به دلیل آن که نوع آنها، جمع آوری و فاقد تحلیل علمی هستند، نمی توانند جایگاه علمی نگارندگان را نشان داده یا ارتقا بخشند. مقالات اندکی نیز که از سوی خواهران به جشنواره رسیده، از قوت کافی برخوردار نیستند. حضور امسالِ خواهران حتی در بخش پایان نامه ها بسیار کمرنگ بود.
با توجه به نکات یاد شده، توصیه هایی چند به مدیران، معاونت های پژوهش و طلاب محترم مدارس علمیه ارائه میگردد. امید که مورد توجه این عزیزان قرار گیرد:
الف- برگزاری جشنواره های علمی در سراسر دنیا، زمینه ای جامع و پویا برای کشف استعدادهاست و مجامع علمی دنیا از این رهگذر، نیروهای کیفی خود را کشف، شناسایی و مورد بهره برداری قرار میدهند. این روش، سودآوری دوسویه دارد؛ یعنی هم محققان مورد حمایت مادی و معنوی قرار می گیرند و هم مؤسسات علمی، طرحهای پژوهشی خود را با همکاری نخبگان، سامان می بخشند. این امر کاملاً روشن و مشهود است. جشنواره علامه حلی نیز محملی مهم و ارزشمند در جهت رشد علمی طلاب به شمار می رود و در این زمینه، بسیار تأثیرگذار است. بنابرین نه تنها نباید نگاهی ابزاری یا نماشی به جشنواره داشت که لازم است این حرکت علمی نوپا را بیش از پیش تقویت کرد تا موفق به دریافت امتیاز کشوری گردد. در این صورت خواهد توانست امکانات مادی و معنوی خود را تا حدّ بسیار زیادی ارتقا بخشد و طلاب محترم را از مواهب بی شمار آن بهرهمند سازد.
ب- بی شک نگارش مقاله و پژوهش، نیازمند آموزش است. یادگیری روشهای تحقیق در کمّیت و کیفیت کار، تأثیر بسزایی خواهد گذاشت و مانع سردرگمی و انحراف پژوهشگر میشود. بر این اساس، حوزه علمیه استان، طیّ چند سال گذشته تلاش دارد تا با توجه و حمایت معاونت پژوهش و برخی از مدیران مدارس علمیه، دورههای آموزشی کوتاه مدت و بلندمدت برگزار کند. نتایج این کار در حدّ خود، بسیار قابل توجه بود. لذا انتظار این است که سایر مدارس نیز با برنامه ریزی منسجم، نسبت به برگزاری کارگاههای آموزشیِ روش تحقیق همت گمارند و از مواهب متعدد آن در جهت تقویت علمی طلاب برخوردار گردند.
ج- با توجه به سطح تحصیلی طلاب، لازم است در هر حوزه، یک یا چند استاد مجرّب که با روشهای پژوهش کاملاً آشنایی دارند، آنان را از مرحله انتخاب موضوع، فیش برداری و تحلیل مطالب، مورد نظارت و راهنمای خویش قرار دهند. این امر از جنبه های مختلف، برای طلاب سودمند است.