ضرورت نوگراییِ پیش رونده در پژوهش
اشاره:
حجت الاسلام والمسلمین علی اکبر رضایی مسئول گروه علمی سومین جشنواره استانی علّامه حلی استان تهران می باشد. وی دوره سطح و خارج فقه و اصول را در شهرهای تهران، یزد و قم سپری کرد و از سال 72 به کار پژوهش و تحقیق در حوزه تاریخ اسلام و رجال مشغول شد؛ تاکنون از وی آثار متعدّدی در قالب مقاله و کتاب به‌چاپ رسیده است.

توجّه به دیرینگی پژوهش:
مسئله پژوهش و تحقیق در حوزههای علمیّه به معنای حقیقی خود، امری نوین و نوپیدا نیست و نمی توان این مراکز را با روش و منش پژوهندگی بیگانه دانست. آن چه از میراث گرانقدر حوزه ها و تراث مکتوب عالمان و فقیهان فرهیخته بر می آید حکایت از تاریخ دیرینه پژوهشگری و جایگاه بنیادین آن در مراکز حوزوی دارد.
با این همه باید اذعان داشت که امروزه شاکله ونمادهای کاوشگری، دچار تحولات سازنده و پیش رونده شده است و شیوه های گذشته هر چند در زمان خود ارزشمند و لازم الاجرا بوده اند ولی در عصر جدید، به ذائقه همگان خوشایند نمی نمایند و نیازمند هنرمندی وآرایشهای نوشتاری نوینند. البته این به معنی واگذاری ذخایر کهن و منابع علمی فناناپذیر حوزههای علمیّه نیست. بلکه نوعی استمتاع از فرآورده های تازه بشری و ابزار و روشهای جدیدی به شمار می روند که اختراع و اندیشیده شده اند و به زبان مشترک میمانند. ضمن این که کاربست آنها در هرگرایشی، با فهم عموم پژوهشگران همگرایی افزونتری خواهد داشت.
از سوی دیگر گسترش زمینههای پژوهش و گشوده شدن آفاق جدید و جهانی برای ورود به مباحث علمی، امری انکار ناپذیر است و به روشنی آثار آن را میتوان در مباحث سیاسی، اجتماعی و فرهنگی بین الملل مشاهده کرد. از این رو بر حوزههای علمیّه که عقبهای مستحکم و بنیادین دارند فرض است که با رویکردی جدید و عالمانه، دست کم در حوزههای مربوط به دین و علوم اسلامی گامهایی جدی و استوار بردارند و به فراخور نیازهای روز و پرسشهای نو پیدا، مرزهای دانش را درنوردند. این امر بر حجم و ارزش اندیشههای حوزوی خواهد افزود وذائقه جهانی را که به شدت مشتاق شناخت مبانی و مسائل اعتقادی اسلام است سیراب خواهد ساخت.

پژوهش؛ راهبرد عمل به فرمان رسول خدا(ص)
به هر روی چنان كه رسول خدا(ص) فرمودهاند بار دین، بر دوش عالمان نهاده شده و بر آنان است تا مکتب اسلام را آنگونه که باید، از زنگار تأویلها، گزافهگوییها و توجیههای ناروای كج اندیشان و پذیرش ناآگاهان بزدایند و نیز فرمود: دانش را با نگاشتن، مهر و حراست کنید. به خدا سوگند از این دهان جز حق، خارج نخواهد شد. عمل به این فرامین از صدر اسلام تاکنون همواره از سوی عالمان دین بهویژه فقیهان شیعه مورد اهتمام جدّی قرار گرفته است تا آنجا که حتی در اوضاع نابسامان سیاسی- اجتماعی دورههای مختلف، پژوهش را راهبردی اساسی و واجب و بزرگترین وسیله حفظ کتاب و سنت و علوم شرعی و عقلی دانسته و تا پای جان بدان پایبند بوده اند. مرحوم آقابزرگ تهرانی و علّامه سید محسن امین، فهرستی طولانی و بس ارزشمند از تلاش علمی و آثار گرانقدر این دسته از فقیهان و دانشمندان شیعی به دست داده اند که در حد خود شگفتانگیز است.

چند توصیه به پژوهشگران:
1- از آفات اساسی رشد و بالندگی علمی، ورود در همه حوزهها و حیطههای پژوهندگی است. این امر ضمن آن که موجب سرگشتگی پژوهشگر است ناتوانی او در برابر حریفان قدرتمند را در پی خواهد داشت. تا آنجا که حتی فرهیختهای چون ابنسینا را در مواجهه با ذی فن ناتوان میسازد. پس انجام تحقیق بدون کسب تخصّص لازم، بی معنی و ناممکن خواهد بود.
البته بهرهمندی از استعداد شخصی در هر گرایشی، مبنای اصلی متخصّص شدن است. مبنای دیگر در انتخاب تخصّص، عشق محقق به آن رشته تخصّصی است. عشق، اکسیری است که مس وجود آدمی را به طلا مبدل می سازد. اگر شیدایی و شیفتگی در کار نباشد ورود در هر امری تضییع عمر خواهد بود.

2- امروزه تولید رشتههای علمی در حوزه فهم دین و مسائل آن در ایران به حدی است که تنها آشنایی با محورهای اصلی آنها، نیازمند صرف وقت بسیار است. این اتفاق که به لحاظ معرفتی و علمی، رخدادی کاملا نادر، استثنائی و جهشی بهشمار میرود،کشور را به مقیاس قرون پیش برده است. با این همه، در همین ایرانِ پیشاهنگ و پویا، بسیاری از حوزههای معرفتی که در سطح جهانی رواج دارند برای پژوهشگران ایرانی شناخته شده نیستند.

3- تحقیق و پژوهش در لغت به معنی وارسی کردن، کشف حقیقت و به کنه حقیقت امری رسیدن و در اصطلاح،کوششی علمی و اندیشیده توأم با طرح و نقشه برای پاسخ به یک سوال مجهول است. مطابق این تعریف، صرف گردآوری مطالب از منابع مختلف، هر چند علمی و قابل استفاده باشد تحقیق محسوب نمی گردد و ارزش علمی و پژوهشی ندارد

4-پژوهشگر حوزوی باید علوم پایه همچون صرف، نحو، بلاغت، منطق، فقه و اصول را که به مثابه سرمایه اصلی و نخستین است به درستی و در حد کمال فراگیرد و به درجه اجتهاد نائل گردد. زیرا تحقیق، زمانی به معنای حقیقی خود سامان مییابد که ناشی از قوه اجتهاد و مثبِت نظریهای نوین باشد و جز آن را نمیتوان پژوهش نامید بلکه رونویسی از آثار دیگران و تبدیل خطی به چاپی محسوب میگردد. البته این بدان معنا نیست که تمرین پژوهشگری را نیز باید تا رسیدن به اجتهاد به تعویق انداخت و روشهای آن را از ابتدا نیاموخت.
بر این اساس شرکت در جشنواره علّامه حلی (ره)، محملی شایسته و عالمانه، کمیاب و کیمیا برای نیل به این هدف عالی و پیش رونده محسوب می گردد وطلّاب ارجمند میتوانند خود را در معرض آموزندگی و تمرین نظام مند قرار دهند.
البته این حقیقت را نیز نباید پنهان داشت که در ورای عنوان جشنواره، تلاشهای خالصانه و بی وقفه بسیاری نهفته است که زیر نظر مدیر محترم حوزه علمیّه استان تهران از سوی معاونت محترم پژوهش و دبیرخانه جشنواره در طول سال سامان مییابد و امید میرود مورد رضایت پروردگار و حضرت ولی عصر(عج) قرار گیرد.