| نام اثر | بازشناسی مفهوم عماء در عرفان اسلامی |
| گرایش علمی | فلسفه و منطق |
| نوع اثر | مقاله |
| مدرسه علمیه | آیت الله ایروانی(ره) |
| رتبه | شایسته تقدیر |
| کد اثر | 58045 |
چکیده اثر:
«عماء» از جمله مفاهیم کلیدی در حوزه عرفان نظری ومکتب ابن‌عربی است که ارتباط مستقیم با عوالم خلقت و نظام تکوین دارد. این مفهوم برگرفته از حدیثی نبوی(ص) است که در تعلیمات روائی شیعی جایگاه چندانی ندارد. از منظر عرفان، عماء، حقیقت خیال مطلق ونخستین ظرف قبل از کینونت الهی است. نخستین بار ابن‌عربی دوایر مفهوم عماء را به شکل مصطلح آن سامان داد و با بیانی نه چندان صریح، عماء را ناظر بر مرتبه ذات احدیت دانست. این امر تضارب و اختلاف آرای عارفان متأخر را در پی داشت و احتمالات دیگری نظیر مقام واحدیت، فیض اقدس، فیض مقدس، اسم اعظم و انسان کامل برای اطلاق بر حقیقت عمائیه مطرح ساخت.
در این مقاله ابعاد ماهوی مفهوم عماء و جایگاه آن در نظام آفرینش و نیز تفاوت دیدگاه‌های مختلف عرفا به روش توصیفی تحلیلی به تفصیل مورد ارزیابی قرارگرفته است. آن طور که از ظاهر کلام کسانی چون قونوی و قیصری که بزرگترین شارحان مکتب عرفانی ابن‌عربی هستند، برمی‌آید، آنان تصور واحدی از حقیقت عماء ندارند و بر این اساس در آثار خویش آن را مشعر به ذات احدیت و گاه به سایر مراتب وجود دانسته اند. بعضی دیگر هم شاید از سر احتیاط اساساً از اظهار نظر قطعی امتناع ورزیده‌اند. به هر حال عماء با همه پهناوری و گسیختگی آراء که در بطن آن نهفته است، از جمله مفاهیم بسیار مهم و ارزنده عرفان اسلامی به شمار می‌رود. برخی از محورهای اصلی این پژوهش عبارتند از: روایت‌شناسی حدیث عماء، ماهیت عماء (حیثیت معرفت‌شناختی)؛ تکوّن نظام عالم (حیثیت هستی‌شناختی)؛ اعتبارات عماء؛ عماء بمثابه ذات غیب‌الغیوب.
