گفتگو با حجت الاسلام و المسلمین موسوی شبستری ارزیاب و ناظر جشنواره علامه حلی
- بعنوان اولین سوال بفرمایید در حال حاضر آیا حوزه علمیه درعرصههای مختلف علوم انسانی ورود پیدا کرده است؟ اگر پاسخ مثبت است بفرمایید تا چه حد موفق بوده است؟
- خوب البته طلبههای که تا سطح تخصص نرسیده اند نه. برای طلبههای که به این سطح علمی رسیده اند یک تلاش هایی انجام می شود. ولی به نظر من علوم انسانی موجود دو چالش جدی دارد؛ یکی اینکه در کشورهای اسلامی بومی نیست، بومی متولد نشده و بومی هم بزرگ نشده؛ یعنی به درد کشورهای اسلامی نمی خورد. دیگر اینکه علوم انسانی موجود از معارف اسلامی به شدت محروماند. من تصورم این است که ما باید به فکر تاسیس درعلوم انسانی باشیم. راهش هم این است که یک سیستمی، یک ستادی در یک تقویم کاری در زمانی مرتب وارد عمل بشود. یک اتاق فکری باحضور کارشناسانی که اشراف بر کار داشته باشند و سریع این تقویم کاری اجرا شود. علوم انسانی بسیار مبتنی براستقراء است؛ یعنی ما کار را پنجاه پنجاه کنیم، پنجاه درصدش مبتنی بر آثار و استقراء میدانی است. پنچاه درصدش هم مبتنی بر تحلیل این آمارست که مبتنی بر معارف اسلامی باید انجام شود. خوب این دوتا اگر کنار هم بیاید عملا ما می توانیم در یک تقویم زمانی خوبی شروع کنیم تولید علوم انسانی را به این معنا که هم از معارف اسلامی پشتیبانی شده باشد؛ هم در مسلمین به استقراء و آمار میدانی مستند بشود. آنوقت یک همچنین علوم انسانی به درد جامعه خواهد خورد.
- جهت بومی سازی این علوم آیا حوزه تا حالا اقدامی کرده؟
- تا آنجایی که بنده خبر دارم خیلی محدود، خیلی چیز جدی نیست.
- به مرحله اجرا هم نیامده و در حد نظریه مانده؟
- چرا در حد اجرا هست ولی خیلی محدود است.
- مثلا در چه گرایشی؟
-مثلا در بحث علوم تربیتی بعضی جاها کارهایی انجام داده اند .
- نظر شما در این رابطه که طلاب وارد دیگر عرصه های علوم انسانی شوند مثل جامعه شناسی، روانشناسی چیست؟
-عرض کردم اینها نیاز دارد که اول نسبت به خود علوم اسلامی و خزائنی که داریم یک تسلط نسبی پیدا کرده باشیم. همینطور نمی شود بیگدار حرکت نکنیم.
- پس شما متعقدیدکه باید وارد عرصههای دیگر علوم انسانی شد. درست است؟
باید وارد این حوزه ها شد ولی با شرایط کافی خودش نه اینکه طلبه سطح برود. به کجا می روی؛ آقا نمیشود، باید اهل فن برکار اشراف داشته باشند . ببینید اگر کارهای نو، خوب شروع نشود خراب می شود، آنوقت سابقه ذهنی منفی هم میماند دیگر به این زودی کسی ورود پیدا نمیکند .
- در خصوص مقاله نویسی و پژوهش، چه کنیم که روحیه پژوهش در بین طلاب رشد پیدا کند؟
این هم دو نکته می خواهد یکی آشنایی طلاب با مفهوم پژوهش است. بعضی ها افراط و تفریط دارند نسبت به پژوهش. عده ای پژوهش را یک کار تشریفاتی می دانند؛ عدهای هم پژوهش را آنچنان عمیق و پیچیده می دانند به طوری که میپندارند دست هیچ کس به آن نمی رسد. یک تعریف شفاف و زلال از پژوهش و مراحل پژوهش باید در دسترس همه بیابد. ببینید پژوهش همان تعمیق آموزش است. پژوهش همان ماجرای تقکری است که ما در منطق خواندیم. تفکر یعنی مواجهه با مشکل با مجهول، رجوع از مجهول به معلومات؛ تنظیم معلومات و بازگشت از معلومات به مجهول و پاسخ دادن به مجهول.
- یعنی شما این را بهترین تعریف برای پژوهش می دانید؟
- اصلا پژوهش غیر از این نیست. یعنی جانمایه محتوایی پژوهش همین است. از اینجا به بعد مشکل دیگری که داریم این است که نمی دانیم این سیر فعالیت علمیمان را چگونه گزارش بدهیم که می شود قالب پایان نامه و مقاله و.. را باید دوستان آموزش ببینند که خیلی هم پیچیده نیست ولی عمده کار پژوهش این است که ما از پژوهش تعریف شفاف و راحت و قابل دسترسی به همه بدهیم تا همه آشنا بشوند. پژوهش را سخت نگیریم ، تشریفاتی هم نگیریم. یک تعریف متعادلی از پژوهش داشته باشیم. مشکل دوم مشکل اجرایی است. این یک حقیقتی است، تراکم فضاهای آموزشی دست و پای همه را بسته است. استاد و طلبه هم مشغول کارهای آموزشی اند. حوزه استان تهران می تواند با اختیاراتی که اخیرا پیدا کرده این تراکم را کم کند و اجازه بدهند بچه ها بیایند و در فضای پژوهش کار کنند.
- یکی از روشهایی که باعث تحریض طلاب به امر پژوهش می شود تشکیل جشنواره هایی مثل جشنواره علامه حلی(ره)، اما برخی این رویکرد را قبول ندارند؟ و برگزاری جشنواره ها را تلف کردن اموال بیت المال می دانند، نظر شما چیست؟
- خیر، الناس اعداء ما جهلوا. نه اینگونه نیست یک جا در حوزه علمیه خوب خرج می شود، چند جا دارد خوب خرج می شود درست و به اندازه و در راستای تولید علم. قطعا یک جای آن بلاشک جشنواره علامه حلی است. شما حساب بفرمایید محسناتی که دارد، حضور اساتید ارزیابی که آنجا هستند، حضور خود طلابی که آنجا می آیند و مقاله می دهند اینها اتفاقات بسیار پر برکتی است.
- توصیه شما به طلابی که می خواهند وارد عرصه پژوهش بشوند چیست؟
این است که اول درس ها را خوب بخوانند. خوب مباحثه کنند. نوشتنی برای روز درس داشته باشند. فرهنگ حوزه این را می گوید درباره هرعنوان درس، غیر از کلاس درس 1- مطالعه 2- مباحثه 3- نوشتنی؛ اینها را انجام بدهند بعد کمکم از اساتید و مدیران و معاونان مدرسه بخواهند که برایشان برنامه تحقیقات کلاسی بگذارند. تحقیقات کلاسی یعنی اینکه مثلا 5 الی 10 صفحه مطلب بنویسند، بعد یک مقداری که آنجا قلمشان قوی شد تجربه شان بیشتر شد وارد مقاله نویسی بشوند. این را باید یاد بگیرند تا وقتی که برسند به پایان نامه نویسی بعد برسند به ارائه پایان نامه و بعد برسند به کنفرانس نظریه پردازی. مراحلی است که باید یاد بگیرند والا الآن یاد نگیرند مهارت های پژوهشی جمع میشوند روی هم. بعد میشود یک روزی که باید برود پایان نامه دفاع کند، با ترافیک مهارت های نیاموخته روبه رو میشود. الآن باید آرام آرام به ترتیب اینها را یاد بگیرند.