فرمایشات حضرت حجت الاسلام و المسلمین استاد مختاری رئیس مؤسسه کتابشناسی شیعه
تاکید اول بنده با استفاده از سیره علمای بزرگ، فعالیت علمی زیاد و عدم اکتفا به اندوخته کم هست. ما با توجه به سیره علمای بزرگمان، سلف صالح مان می توانیم فعالیت و تلاش و جدیت و همت خودمان را دوچندان کنیم و یکی از بهترین درسهای که از علمای گذشته بگیریم همین هست.
برکت در کار علمی
من نمونه ای را عرض می کنم ببینید چقدر می تواند تلاش و همت و سجایای اخلاقی تاثیرگذار باشد و انسان به تعبیر قرآن مجید بشود موجودی مبارک. خداوند متعال از قول حضرت عیسی نقل می کند که: قال انی عبدالله آتانی الکتاب وجعلنی نبیا و جعلنی مبارکا اینما کنت. غیر از انبیا در سلسله علما هم بودند اشخاص زیادی که واقعا مبارک و با برکت بودند یکی از مصادیقش را من سریع خدمتان عرض می کنم و رفع زحمت می کنم. ببینید از علمای شیعه کسی که خیلی ما با او مانوس هستیم، با اسمش با آثارش مانوس هستیم شهید ثانی است. شما فکر نکنید که شهید ثانی مثل بعضی از علمای بزرگ عصر ما آنهایی که از دنیا رفتند رحمه الله و آنهایی که زنده هستند دامت توفیقاتهم 90 یا 100 سال عمر کردند.
خدا رحمت کند آیت الله اراکی عمر طولانی داشت به طوری که بعضی ها از دوستان به مزاح می گفتند آیت الله اراکی دامادشان 50 سال قبل از خودشان از دنیا رفتند. مرحوم آیت الله خوانساری داماد آیت الله اراکی 50 سال قبل از خودشان از دنیا رفتند. به شوخی می گفتند مرحوم آیت الله اراکی از شاگردان محقق کرکی است! حالا شهید ثانی این عمر طولانی را هم نداشت. 54 سال، یعنی 911 تولدش و 965 شهادتش است. آن زمان هم حوزه های علمیه به این صورت نبود که در قم، در نجف همه اساتید، همه دروس یک جا جمع بشود. کسی بتواند در قم همه علوم را یاد بگیرد. در روستای جبل روستای خودشان که هنوز هم که هنوزه یک شهرک کوچکی است. در جبل عامل لبنان بعضی از درسها را در روستای جبل خواند. بعد رفت یک روستای دیگر . روستای میس، پیش علی بن عبدالعالی میسی فقه خواند. بعد رفت یک جای دیگر. از این روستا از این شهر به آن شهر تا دروس را فرا گرفت.
در دمشق پیش علمای اهل سنت، صحیح بخاری، صحیح مسلم رفت. در مصر یک سال و نیم نزد حدود 15 نفر از علمای بزرگ مصر درس خواند. در شهرهای مختلف پیش اساتید با زحمات زیاد و مشکلات زیاد که سفرهای آن روزگار داشت یک نمونه بزرگ از مشکلات آن زمان را بگویم، سفرها مثل امروز نبود که ما به راحتی از این شهر به آن شهر برویم، یک ساعته برویم نجف با هواپیما یا جای دیگر. مرحوم محدث قمی که از علمای معاصر ما حساب می شود، حدود 110 سال، پیش 115 سال پیش، اولین سفر حجش است. 1318 قمری مرحوم محدث قمی رفته حج و بعد از این سفر هم سه سفر دیگر رفته یعنی جمعاً 4 سفر. شاید هم می خواست به این حدیث شریف عمل کند «من حج أربع حجج لم تصبه ضغطه القبر أبدا» یعنی کسی که 4 دفعه سفر حج تمتع به جا بیاورد فشار قبر ندارد. خودش هم یک جا اشاره کرده، سفر اول حجش 1318 قمری است، در بازگشت از حج در جده بیش از 40 روز منتظر کشتی بودند در جده و از آن زمان به پدرش و برادرش نامه نوشته که منتظر بودند. نامه هایش حالا هست من چندسطر از نامه اش را می خوانم خطاب به پدرش نوشته: فدایت شوم الیوم که جمعه 24 شهر محرم الحرام است در شهر جده به سلامتی مشغول دعا هستم و این جمعه چهارم است که بر ما گذشته و این شهر بسیار بد آب و هواست معلوم نیست که کی از این شهر خراب بیرون می رویم، کشتی نیست نقدا تا کی بیاید باید کشتی بنشینیم در روی دریا سیر کنیم تا قریب 20 روز به ایران برسیم به بوشهر، شیراز، اصفهان، کاشان و قم چه کنیم جای احبا خالی است.
بعد از این تاریخ یک نامه به برادرش شیخ مرتضی نوشته که: الان 40 روز است که در این شهر جده گرفتاریم نه آبی نه درختی نه بهاری روزی نیم قران پول آب می دهیم نمی شود خورد، از حشرات و چرک لباس نزدیک است بمیریم، نه می میریم که جانمان خلاص شود و نه به یک آب و هوای خوب می رسیم که لااقل چشممان باز شود. چه بگویم دنیاست. این وضعیت سفرهای حج آن زمان است. جالب است که آقای محدث قمی بعد از این سفر سه سفر دیگر هم رفتند. حال اگر ما بودیم دیگر توبه می کردیم.
مقصود این بود که با وضع بد و سخت سفر در روزگار گذشته یک شخصیتی مثل شهید ثانی از این روستا به آن روستا از این شهر به آن شهر درس بخواند. بعد ببینید چقدر آثار با برکت از خودش برجای گذاشته فقط اگر در این عمر 54 ساله یک مسالک تنها هم نوشته بود کافی بود بر عظمتش، در حالی که غیر از مسالک ده ها اثر مفید دیگر، ده ها اثر متنوع دیگر نوشته و همین شرح لمعه را که ما چند سال می خوانیم، حدود 15 ماهه نوشته است، با این عبارت های سنگین با این عبارتهای متین، بحثهای مغلق ریاضی در ارث در قبله، جاهای دیگر چقدر آدم باید تسلط داشته باشد که 10-15 ماه بتواند این کتاب را به این خوبی سر و سامان بدهد.
با این نا امنی که در جبل عامل بوده با این خوف و هراسی که از دشمنان داشتند. شاگردش ابن عودی می گوید: 10 سال آخر عمر شهید همش در خوف و نگرانی و ترس از دشمن سپری می شد و تعبیرش این است و «کان یلوذ من جبل الا جبل» سال 55، 10 سال قبل از شهادتش می گوید «و کان هذا خاتمه اوقات الامان» دیگر این 10 سال به بعد در امان نبود از دشمن فرار می کرد. جای دیگر می گوید «و کان فی منزلی بجزین مختفیا من الاعدا» مخفی شده بود از دشمنان آمده در جزین منزل من این حرف را زد. اواخر عمرش که می دانید پناه بردند به مکه و مسجد الحرام. حدود یک سال آخر عمر در مکه گذشت و دولت عثمانی آن زمان شهید را در مکه دستگیر کردند در حال طواف و بعد به استانبول منتقل کردند و آنجا به شهادت رسید با وضع بسیار دردناکی.
خب یک شخصیت این چنینی ببینید چقدر زحمت کشیده چقدر تلاش کرده بعضی از آثارش 40، 50 صفحه می بینیم نوشته کتبته فی جزء الیسیر من یوم قصیر یعنی یک بخشی از یک روز زمستانی این را نوشتم الان ما تصحیح می کنیم یک ماه دو ماه وقتمان را می گیرد، فقط برای تصحیحش فقط بازخوانی اش. آن وقت این جور آدمها می شوند آدمهای مبارک و با برکت.
حالا آثار با برکت از زمان خودش تا زمان ما همه این آثار مورد استفاده است همه این آثار مورد بهره برداری است بیشترین استنساخ از کتابهای شهید شده، از همین روضه الجنان شهید در ایران بیش از 1000 نسخه است درحالی که بعضی از کتابهای دینی ما 5 یا 6 نسخه بیشتر ندارد. با اینکه درسی هم نبوده. از شرح لمعه شهید ثانی بیش از 2000 نسخه هست یعنی بیش از کتاب کافی. نسخه دست نویس این قدر مورد استفاده و بهره برداری بوده. حالا استفاده از آثار علمی و کتابهای علمی خودش یک طرف، آن نسل با برکت از زمان شهید ثانی در نسلش علمای بزرگ صاحب معالم پسرش، صاحب مدارک نوه اش، بعد می آییم این طرف تر شیخ علی صاحب در المنثور شیخ علی ثانی، باز سید صدرالدین عاملی از نواده های دختری خاندان صدر خاندان شرف الدین به نوعی مرتبط می شوند با شهید ثانی خاندان صدر، امام موسی صدر از جانب مادر به نوعی مرتبت می شوند به شهید ثانی.
یک نسل با برکت این جوری این معلول چی است؟ معلول آن تقوا وخلوصی که داشت و معلول تلاش بسیار زیاد و زحمت بسیار زیاد در راه علم و در آخر هم که در راه نشر تشیع به شهادت رسید. مهمترین عرض من با اقتدای به این بزرگان ما باید تلاش و همتمان را خیلی زیاد کنیم انصافا نیاز شدید هست. ایشان گفتند ما زبان فارسی و زبان مادری مان این خوب است. نه من عرض می کنم زبان فارسی را هم خیلی بیشتر از این باید یاد بگیریم. الان ببینید در ایران ترجمه های فارسی قرآن بیشتر به قلم روحانیون است یا غیر روحانیون؟ ترجمه های فارسی نهج البلاغه، ترجمه های فارسی صحیفه چه تعداد از ما معممین است؟ چه تعدادش غیر از روحانیون؟ دایره المعارف های که در ایران تولید می شود، تالیف می شود چه تعداد متولیاش روحانیاند؟ چه تعداد غیر روحانی؟ می بینیم که خیلی فاصله زیاد است. زبان فارسی را خیلی باید کار کنیم، ادبیات عربی را خیلی باید کار بکنیم، مکالمه عربی که گفتم اوجب واجبات است و یاد گرفتن یکی دو تا زبان خارجی هم همین طور.
چند سال پیش ما یک کنفرانسی در مغرب دعوت کرده بودند رفتیم. کنفرانس ابن هضم اندلسی بود. بعد سر زدیم به بعضی از مدارس علمی آنجا طلبه ها می گفتند که فرا گرفتن یکی دو زبان خارجی غیر از زبان خودمان و غیر از زبان عربی برایمان الزامی است و جزء لوازم است در ایران هم ان شاءالله باید همین طور باشد و امیدوارم همیشه حیات ما، فکر ما منصرف به علم و پژوهش و خدمت به خلق خدا به طوری که حتی آدم خواب هم می رود به فکر مباحث علمی باشد. علامه حلی رحمه الله علیه یک خواب علمی دارد که شهید اول در آیه المراد این خوابش را نقل می کند در یک بحث علمی، می گوید یک خواب دیدند علامه حلی در نسخه قواعدش نوشته شهید اول این طور می گوید آیه المراد جلد 2 ص 94 پدرش را در خواب می بیند «انه رآی والده سدید الدین رحمه الله فی النوم و هو یبحث معه فی هذه مساله» در این مساله فقهی با هم بحث می کردند و «قد منع من الجوازه (پدر) واستدله بکذا فاجابه بکذا» حتی در خواب هم بحث علمی با پدرش دارد. این معنایش این است که در بیداری منغمر در مباحث علمی است و متمحض در مباحث علمی بوده به طوری که در خواب باز با پدر بزرگوارش مباحث علمی را مطرح می کرده. این یک نمونه اش را نوشتند و به دست ما رسیده است. و ما امیدواریم خداوند متعال به برکت این میراث گرانقدری که در اختیار ما است و به برکت علمای بزرگ و وارسته ای که داشتیم و ما از پیروان آن ها هستیم و ناشر افکار و اندیشه های آنها و مهمتر از آن ناشر علوم آل محمد (ص) هستیم به ما هم توفیق پیروی از آن بزرگواران را عنایت کند.
ان شاءالله...