جنابعالی ضرورت جشنواره پژوهشی یا فواید آن در حوزه علمیه را چگونه تبیین میکنید؟
پژوهش ثمره دانشمند است و تقریبا میتوان ابراز داشت که عالم، بدون پژوهشگری ثمره علمی خویش را بروز نمی دهد و یا لااقل بروز علمیاش محدود به زمانه و حوزه تدریسش میگردد. البته ناگفته نماند که لزوما هر تدریسی نیز توأم با پژوهش نیست؛ بسیاری از مدرسان حوزوی اتکاء به متن آموزشی و عدم مراجعه به سایر کتب را شیوه تدریس خویش قرار دادهاند و متأسفانه همین شیوه نادرست را نیز به طلاب منتقل مینمایند؛ البته در مورد این آسیبها سخن بسیار است. یکی از امور بسیار مهم برای ارائه امروزین مطالب علمی، تبعیت از قالبهای پژوهشی امروزی است؛ مقاله، پایاننامه و کتاب از این قالبها هستند که به لحاظ ساختاری و محتوایی دارای مختصات امروزی ویژهای هستند. بنابراین هر نوشتهای عنوان مقاله و پایان نامه یا عنوان کتاب را به خود نمیگیرد و ندانستن ویژگیهای امروزی این قالبها میتواند پیامدهای ناشایستی را به دنبال داشته باشد به عنوان مثال برخی نوشتار با ساختار کاملا خطابی را در قالب کتاب منتشر مینمایند که قطعا چنین اثری امروزه نمیتواند ارتباط خوبی با خواننده برقرار نماید.
رویکرد و وظایف طلاب در مورد جشنواره را چگونه ارزیابی میکنید؟
طلاب باید جشنواره را متعلق به خودشان بدانند و گریز یا ستیزی با جشنواره نداشته باشند، برخی از طلاب کوشا جشنواره را امری ویترینی و یا بیارزش قلمداد میکنند، که این معلول کم اطلاعی از جشنواره و زیرساختهای کلان جشنواره است. قوام حوزه به طلاب است و حوزه در فضاهایی چون جشنواره میتواند خودش را نشان دهد؛ البته منظور از نمایش حوزه ریاکاری نیست بلکه مقصود عرضه توانمندیهای طلاب جوان به جامعه است و این مسأله میتواند بسیاری از جایگاههای دینی که اصالتا مختص طلاب علوم دینی است و به غلط در جامعه امروزی از آنان ستانده شده است را به آنان بازگرداند، جایگاههایی که اگر متصدیان واقعیاش بر آن استقرار داشته باشند، میتوانند بسیاری از معضلات فرهنگی و علمی و انسانی جامعه را برطرف نمایند ، اما اکنون چون توانمندی خود را به اثبات نرساندهاند از حضور در بسیاری از عرصهها محروم ماندهاند. اگر طلاب کوشش نمایند و در هر سال تحصیلی یکی از آثار قلمی برگزیده خویش را به این جشنواره ارسال نمایند پس از چند سال با شناخت و ارزیابی مشکلات و توصیه مسئولین در مورد پژوهشهای ارسال شده، میتوانند به یک پژوهشگر واقعی مبدل شوند.
وظیفه مسئولین جشنواره را چگونه ارزیابی میفرمایید؟
مسئولین جشنواره باید هرچه میتوانند جشنواره را به سمت کارآمدی نزدیک نمایند؛ مؤلفههای گوناگونی وجود دارد که میتواند در جهت بهبود جشنواره بکارگرفته شود تا جشنواره به سطح بالایی از کارآیی نائل گردد که از باب نمونه چند نمونه را طرح میکنم:
1.دبیرخانه استانی دائمی جشنواره باید تشکیل گردد و مسئولین در آن به بازبینی و تحلیل تجارب پیشین بپردازند تا بتوانند دوره های بعدی جشنواره را پویاتر و مفیدتر برگزار نمایند؛ بدیهی است که وجود دبیرخانه دائمی بمعنای وجود فرصت چندین ماهه تا شروع فرآیند جشنواره بعدی است و میتواند فضایی مناسب و بدون شتاب برای برنامهریزی فراهم آورد.
2.تشکیل اتاق فکری متشکل از اساتید آشنا به پژوهش جدای از جشنواره علامه حلی بمنظور برنامه ریزی کلان پژوهشی وکشف طرق ارتقاء پژوهش در درون حوزههای علمیه استان نیز از ضرورتهای ارتقاء در امور پژوهشی است. برآیند نظرات این مجموعه ارزشمند میتواند به عنوان پیشنهاد به شورای عالی حوزه علمیه استان تقدیم گردد و در صورت وجود ظرفیتهای قانونی و … تصویب گردیده و در عمل اجرایی گردد.
3.آموزش پژوهش بصورت کاملا علمی و کاربردی و نه تشکیل جلساتی صرفا با مسمای آموزش پژوهش، ضرورت دیگری است که معاونت پژوهش مرکز با همکاری معاونت آموزش مرکز بایستی در دستور کار قرار دهد و قبل از شروع فرآیند جشنواره اعم از فراخوان آثار پژوهشی و …با همکاری معاونین پژوهش مدارس در مدارس علمیه برگزار نماید.
4.کیفیت محوری بجای کمیت محوری مؤلفه مهمی است، که میتواند سال به سال به ارتقاء جشنواره کمک نماید؛ مهم نیست که مدارس چند اثر پژوهشی به جشنواره ارسال نمایند مهم این است که آثارشان چه کیفیتی داشته باشد قطعا مدرسهای که بیش از نیمی از آثارش به مرحله ارزیابی تفصیلی راه پیدا کرده است نسبت به مدرسهای که چند برابر اثر به ظاهر پژوهشی ارسال نموده و حتی 10درصد آنها هم به ارزیابی تفصیلی راه پیدا نکرده است، بایستی از تقدیر بیشتری برخوردار باشد.
در فرایند بررسی آثار، چه تعدادی از آثار طلاب توانستند از مرحله ارزیابی اجمالی به مرحله ارزیابی تفصیلی را پیدا کند؟
تقریبا قریب به 15درصد از آثار طلاب برادر و بیش از 20درصد از آثار طلاب خواهر به مرحله ارزیابی تفصیلی رسید .
کمی درباره ارزیابان و ملاک انتخاب آنها سخن بگویید؟
ابتدا این نکته را یادآوری کنم که در تمام مراحل ارزیابی از ارزیابان خواهر و برادر استفاده شده است و ملاک انتخاب این عزیزان چه در بین خواهران و چه دربین برادران چند امر بوده است: نخست حوزوی بودن و سابقه تدریس حوزوی داشتن. دوم: آشنایی با پژوهش و سابقه ارزیابی و داوری رساله های علمی و چند مؤلفه جزئی دیگر.
درباره ارزیابی تفصیلی نیز توضیح بفرمایید.
در ارزیابی تفصیلی چند نکته حائز توجه وجود دارد، که عرض میکنم. نخست اینکه ارزیابی تفصیلی با توجه به سطوح تحصیلی مختلف انجام شده است و به عنوان مثال برای ارزیابی آثار سطح یک و سطح دو از فرمهای مختلفی بهره گرفته شده است. دیگر اینکه قالب اثر هم کاملا مورد توجه قرار گرفته است و اینکه اثری قالب مقاله، پایاننامه، ترجمه، تصحیح، کتاب و … داشته باشد کاملا لحاظ شده و به تفکیک مورد ارزیابی قرار گرفت.
نکته حائز توجه دیگر اینکه در مرحله ارزیابی تفصیلی هر اثر لااقل دوبار و توسط دو ارزیاب متفاوت ارزیابی شده است و برخی از آثار که تفاوت نمره فاحشی بین ارزیابی اول و ارزیابی دومشان وجود داشت به ارزیابی سوم یعنی ارزیابی داوری رسید.
ممکن است پنداشته شود، با توجه به مؤلفههای کمی فرمهای ارزیابی، ارزیابی آثار کاملا مکانیکی و کمیتی انجام شده و نظر کیفی اعمال نگردیده است؛ این اشکال را چگونه پاسخ میگویید؟
به نکته بسیار مهمی اشاره فرمودید یکی از مهمترین امور در ارزیابی همین نکته است. همین نکته و نکات دیگری از قبیل امکان ارزیابی سلیقهای یا نمره دادن با سهلنگری و یا سختگیری و امور دیگر، همه توسط دبیر محترم جشنواره و اینجانب کاملا پیشبینی شده بود و در جلسات توجیهی به ارزیابان محترم تذکر داده شد، که بروز چنین اتفاقهایی را به حداقل برساند. البته دو عامل مانع بروز این مشکلات شد یکی انتخاب ارزیابانی که کمتر ما را با چنین معضلاتی درگیر نمایند و دیگر توجیه آنان بدین صورت که هر ارزیاب با سابقه آموزشی و پژوهشیای که دارد مکلف شد من حیثالمجموع اثر را بنگرد و کاملا با اتکاء به مؤلفههای کمی فرمهای ارزیابی، حکم ننمایند البته نکته دیگری نیز وجود دارد که باز تقلیل دهنده این نقیصه بوده است و آن اینکه دبیر جشنواره و دبیرعلمی جشنواره به اتفاق یکدیگر آثار ارزیابی شده را مورد تدقیق قرار دادهاند و اگر مشکلی مشاهده نمودند برطرف نمودند بدین ترتیب برخی از آثار چندین بار و توسط چندین ارزیاب، ارزیابی گردیدند و نهایتا با حکم نهایی دبیر محترم جشنواره حائز نمره خاصی شده اند.