اشاره
این‌که پژوهش چیست و چه ضرورتی دارد، دیگر مسئله‌ای غریب برای حوزه‌های علمیه ما نیست. شاید اگر تا چندی پیش، پژوهش و شیوه‌های نوین آن، چندان جدّی گرفته نمی‌شد، امروزه اما رویکردِ به پژوهش در میان متصدّیان، اساتید و طلاب حوزه علمیه، نه‌تنها انفعالی نیست؛ بلکه حتی در مواجهه با آن، سعی در فراهم نمودن تمام ابزار و شرایط لازم و به‌کارگیری حداکثری آن در تحلیل و بررسی مسایل علوم دارد. در این میان، حوزه علوم اسلامی، هم‌چنان به تحقیقات بیشتر و پردامنه‌تری نیازمند است و متولّی اصلی این امر نیز بی‌شک، غیر از حوزه علمیه و البته دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های معتبر علمی نمی‌تواند باشد. آن‌چه در این بخش، مورد توجه قرار گرفته است، همین رویکرد ضرورت‌انگارانه و مواجهه فعّال با پژوهش در حوزه علمیه است. چند تن از اساتید اهل قلم در پرسش و پاسخی کوتاه، چیستی پژوهش و ضرورت توجه به آن و هم‌چنین وضعیت پژوهش در حوزه‌های علمیه را به‌اختصار، مورد بررسی قرار می‌دهند. سؤالات پیش روی ایشان عبارت‌اند از: 1- تعریف شما از پژوهش چیست؟ 2- چه فوایدی را می‌توان برای پژوهش برشمرد؟ 3- وضعیت پژوهش را در حوزه‌های علمیه چگونه ارزیابی می‌کنید؟ 4- چگونه می‌توان در کنار آموزش، پژوهش را نیز در حوزه‌های علمیه با جدّیت دنبال کرد؟ 5- در حال حاضر، ضرورت پژوهش در کدام‌یک از موضوعات علوم حوزوی، بیش از سایر موضوعات است؟
1. پژوهش، همان تحقیق است و تحقیق در لغت به معنای درست گردانیدن، پیدا کردن، یافتن و جستجوی حقیقت است. پژوهش، تعاریف متعدّدی دارد؛ از جمله این‌که پژوهش، «مجموعه مقررات و قواعدی است برای یافتن حقایق مربوط به یک موضوع» و اگر بخواهیم دقیق‌تر بیان کنیم، این گونه است که پژوهش در واقع، «فرآیند حل مسئله» است.
2. پژوهش دارای فواید زیادی است؛ از جمله: 1- تفكر و تعمق در مسایل را بهبود مى‌بخشد؛ 2- غالباً ارزش‌ها و باورها را گاهی تقویت و گاهی تغییر مى‌دهد؛ 3- روحیه کنجکاوی و شوق دست‌یابی به حقیقت را در وجود انسان ایجاد می‌کند؛ 4- باعث حیات و رشد علم می شود؛ 5- باعث فراهم شدن زمینه ابداعات و اختراعات می‌گردد؛ 6. در مباحث و مسایل، حق از باطل جدا شده و حقایق، خود را نشان می‌دهد.
3. وضعیت، نسبتاً خوب و رو به رشد و پیشرفت است و این نیز حاصل تلاش طلاب و حمایت و برنامه‌ریزی معاونت پژوهش حوزه‌های علمیه و مدارس علمیه می‌باشد. البته کاستی‌ها نیز کم نیست که امید می‌رود اصلاح شود.
4. بدیهی است که با آموزش گام به گام و تدریجی بر اساس برنامه در مقاطع مختلف طلبگی و نیز با همکاری اساتید و تغییر کیفیت و روش تدریس با تشویق و ترغیب و هم‌چنین رقابت سالم و علمی، می‌توان پژوهش را در حوزه‌ها با جدّیت دنبال کرد.
5. وقتی سخن از پژوهش به میان می‌آید، در تمام زمینه‌ها نیاز به کار جدّی است و آن چیزی که بیشتر در این زمان محسوس می‌باشد، پژوهش در مسایل اعتقادی، به‌خصوص در مسایل و مباحث مهدوی است. دلیل آن نیز ضرورت پاسخ‌گویی به سؤالات و شبهات موجود در این زمان و ضرورت تقویت و دفاع از حریم دین است.
