طبقه جوان باید مشغول باشند به تحصیل، و این حوزه‏‏‏‏‏‏‌‌هاى فقاهتى هر چه باید، هر چه بیشتر باید بشود و مراجع به اینها عنایت زیادتر بكنند و مدرسین عنایات زیادتر راجع به اینها داشته باشند. و حوزه فقهى به همان معنایى كه تا كنون بوده است، حفظ كنید كه اگر این حفظ نشود، فردا مردم دیگر شما را قبول نمى‏‏‏‏‏‏‌‌كنند. مردم معمم نمى‏‏‏‏‏‏‌‌خواهند، مردم عالِم مى‏‏‏‏‏‏‌‌خواهند. این منتها علامت علم است. اگر یك وقت- خداى نخواسته- حوزه‏‏‏‏‏‏‌‌هاى علمیه ما سست شدند در تحصیل، سست شدند در اینكه فقاهت را تقویت بكنند، بدانند كه این یك خیانت بزرگى به اسلام است. و اگر این فكر تقویت بشود كه ما دیگر لازم نیست خیلى چه بكنیم و فقاهت تحصیل بكنیم، این یك فكر شیطانى است؛ موافق آمال امثال امریكا در دراز مدت. اگر شما حوزه‏‏‏‏‏‏‌‌هاى فقاهتى را؛ ... اگر تقویت نكنید اینها را به همان فقه كه تا كنون بوده است؛ به همان فقه سنتى، اگر فقها تحویل جامعه ندهید، علما تحویل جامعه ندهید، مطمئن باشید كه نمى‏‏‏‏‏‏‌‌گذرد یك نیم قرن، الّا اینكه از اسلام هیچ اسمى دیگر نباید باشد. اگر فقهاى اسلام، از صدر اسلام تا حالا نبودند، الآن ما از اسلام هیچ نمى‏‏‏‏‏‏‌‌دانستیم... و ما باید همین جهت را حفظ بكنیم. و یك تكلیف الهى- شرعى است به اینكه حوزه‏‏‏‏‏‏‌‌ها باید تقویت بشود. و البته در بین حوزه‏‏‏‏‏‏‌‌ها، اشخاصى هستند كه آنها دخالت در امور اجتماعى و سیاسى مى‏‏‏‏‏‏‌‌كنند و باید هم‏‏‏‏‏‏‌‌ بكنند. اما غفلت از اینكه ما دیگر به فقاهت كار نداشته باشیم، این غفلت اسباب این مى‏‏‏‏‏‏‌‌شود كه اسلام را- خداى نخواسته- منسى كنید بعد از چند وقت. باید حوزه‏‏‏‏‏‏‌‌ها به قوّت خودش [باقى بماند]، بلكه هر روز قوّتش زیادتر [شود]. حالا مزاحم ها دیگر رفته‏‏‏‏‏‏‌‌اند.
شما باید خودتان حفظ كنید اسلام را به حفظ فقاهت- اسلام همه‏‏‏‏‏‏‌‌اش توى این كتابهاست- با حفظ فقاهت، با حفظ این كتب، با نوشتن، با بحث كردن، با حوزه‏‏‏‏‏‏‌‌هاى علمى تشكیل دادن از همه علوم اسلامى، آن كتبى كه منسى شده بود، آن كتب را باز به صحنه آوردن و بحث كردن و حفظ كردن این دژ محكمى كه تا كنون اسلام را نگه داشته است.
صحیفه امام، ج‏‏‏‏‏‏‌‌15، ص: 220
بى‏‏‏‏‏‏‌‌درس و بى‏‏‏‏‏‏‌‌تحقیق و بى‏‏‏‏‏‏‌‌مباحثه، طلبه معناى خودش را از دست مى‏‏‏‏‏‏‌‌دهد. در آن دوران مبارزات، عده‏‏‏‏‏‏‌‌اى از طلبه‏‏‏‏‏‏‌‌ها غرق در عالم مبارزه بودند؛ آن هم مبارزات آن زمانها كه طور دیگرى بود و آمیختگی ها و پیچیدگی هایى داشت. یك جریان، جریان روشن‏‏‏‏‏‏‌‌فكرى و یك جریان، جریان مبارزه بود و این‏‏‏‏‏‏‌‌ها در مواردى باهم التقا مى‏‏‏‏‏‏‌‌كردند و البته در آن موارد، التقایشان هم خوب بود و طلبه‏‏‏‏‏‏‌‌هاى مبارز، گاهى یك حالت روشن‏‏‏‏‏‏‌‌فكرى پیدا مى‏‏‏‏‏‏‌‌كردند. من كه در مشهد بودم، با طلبه‏‏‏‏‏‏‌‌ها انس داشتم. طلبه‏‏‏‏‏‏‌‌ها و جوانان قم هم مكرر پیش من مى‏‏‏‏‏‏‌‌آمدند و مى‏‏‏‏‏‏‌‌رفتند و مسئله مطرح مى‏‏‏‏‏‏‌‌كردند و من مى‏‏‏‏‏‏‌‌دیدم كه این‏‏‏‏‏‏‌‌ها نسبت به درس بى‏‏‏‏‏‏‌‌رغبتند. مكرر به این طلبه‏‏‏‏‏‏‌‌ها مى‏‏‏‏‏‏‌‌گفتم كه برادران! این درس رسایل و مكاسب را باید بخوانید، این كفایه را باید یاد بگیرید. اینكه خیال كنید ما دیگر مبارزیم، پس دیگر این حرفها چیست، معناى حرفى به چه درد مى‏‏‏‏‏‏‌‌خورد، این اجتماع امر و نهى و مقدمه‏‏‏‏‏‏‌‌ واجب را ولش كن، اشتباه فكر كرده‏‏‏‏‏‏‌‌اید. نخیر، این‏‏‏‏‏‏‌‌طورى نمى‏‏‏‏‏‏‌‌شود. باید این‏‏‏‏‏‏‌‌ها را یاد بگیرید. این، فن ماست. مكرر مى‏‏‏‏‏‏‌‌گفتم و الآن هم همین را مى‏‏‏‏‏‏‌‌گویم كه بى‏‏‏‏‏‏‌‌مایه، فطیر است.
طلبه‏‏‏‏‏‏‌‌اى كه در درس و علم، غور و خوض نداشته باشد، طلبه نیست و موضوع، منتفى است. بحث، سر طلبه است. طلبه، یعنى آنكه باید درس بخواند. ... درسهاى رسمى حوزه را باید حتماً خواند و یاد گرفت.
این، اجتهاد است. اجتهاد، یك متد و یك شكل و یك طریقه است؛ رفتارى در فهمیدن و كیفیتى در مشى به سمت حقیقت است. آن كیفیت را باید بلد بود. اگر كسى راه را بلد نباشد، معلوم است كه به حقیقت نمى‏‏‏‏‏‏‌‌رسد. كسى راه‏‏‏‏‏‏‌‌آموخته و بلدشده نمى‏‏‏‏‏‏‌‌شود، مگر با خواندن همین درسها. این‏‏‏‏‏‏‌‌ها را باید خواند، تا آن راه را یاد گرفت. آن متد را باید فراگرفت. بدون آن متد، نمى‏‏‏‏‏‏‌‌شود كارى كرد. بنابراین، با درس خواندن باید در صحنه‏‏‏‏‏‏‌‌ رزم سیاسى و اجتماعى و نظامى شركت كرد و در صحنه‏‏‏‏‏‏‌‌ تبلیغ و آگاهى‏‏‏‏‏‏‌‌بخشى به مردم وارد شد.
سخنرانى در دیدار با مجمع نمایندگان طلاب و فضلاى حوزه‏‏‏‏‏‏‌‌ى علمیه‏‏‏‏‏‏‌‌ى قم‏‏‏‏‏‏‌‌ 04/ 11/ 1369