دغدغه پژوهشی و توسعه علوم انسانی اسلامی



«ما در زمينه علوم انساني، احتياج به تحقيق و نوآوري داريم. مواد و مفاهيم اساسياي هم که بر اساس آن ميتوان حقوق، اقتصاد، سياست و ساير بخشهاي اساسي علوم انساني را شکل داد و توليد و فراوري کرد، به معناي حقيقي کلمه در فرهنگ عريق و عميق اسلامي ما وجود دارد که بايد از آن استفاده کنيم» (مقام معظم رهبري- 8/8/1382)


علوم انساني همانند ديگر علوم راهبردي، نقش فزايندهاي در توسعه هر کشور دارد؛ زيرا علوم انساني در تعريف، تبيين و ترسيم حدود و ثغور توسعه ملي، مؤثّر است. در واقع، مراد از بيان اين نکته، آن است که علوم انساني، زيربناي توسعه است و هر کشوري تا نتواند اهداف ايدئولوژيک خود را نسبت به مسائل اصلي خود حل نکند، دچار سردرگمي عظيمي است که در همه عرصههاي اقتصادي، فرهنگي و تربيتي مشهود است. در اکثر کشورهاي پيشرفته جهان، اين مسئله بهخوبي قابل رؤيت است که بر اساس مباني و ارزشهاي منفعتمحورانه که خود ترسيم نموده و در بطن جامعه، ساري و جاري کردهاند، به نظامهاي سرمايهداري و بردهداري مدرن رسيدهاند.


حال اين سؤال پرسيده ميشود که با توجّه به ظرفيتهاي موجود در «علوم اسلامي»، آيا توانستهايم در توسعه «علوم انساني»، قدم مهمي برداريم و آيا توانستهايم براي بشر قرن بيست و يکم، دستورالعملي اجرايي و نه ايدهآل، فارغ از فريادهاي شعارگونه به وجود آوريم؟ قطعاً پاسخ به اين سؤالات، نيازمند سالها مطالعه، تحقيق و پژوهش است، که ميتواند اين مهم در دستور کار جشنوارههايي؛ همچون علامه شعراني(ره) و علامه حلي(ره) قرار گيرد.


انتظاري که از اساتيد و طلاب حوزه علوم اسلامي ميرود، اين است که دائماً در تکاپوي فهم مسائل مستحدثه باشند و با عنايت به پشتوانه علمي که در بستر تلاشي شبانهروزي حاصل ميشود، ضمن پاسخگو بودن به آن مسائل، در حرکت به سوي پايهريزيِ مباني ايدئولوژيک باشند، که از قِبل آن، رونق انديشه بشري در حوزه علوم انساني اسلامي را به ارمغان بياورد. اساتيد و طلاب بايد ابزارهاي نوين پژوهشي را به خدمت بگيرند و چالشها را خوب درک کنند؛ آنگاه با ريزبيني، نکتهسنجي و آيندهنگري، پاسخ مسائل را با ادبيات روز و با استعانت از همان ابزارهاي پژوهشي بدهند.


 از طرف ديگر، شأن متصدّيان برگزاري جشنواره نبايد اينگونه باشد که صرفاً خود را بازوهاي اجراي جشنواره بدانند، بلکه خود ميبايست به عنوان پيشقراولان اين نهضت، شبانهروز دغدغه مطالعاتي و پژوهشي خود را در همين توسعه علوم انساني اسلامي متمرکز کنند. آنان بايد با به خدمت گرفتن اساتيد فن و تجهيز خود به دانشهاي روز، با رجوع به ميراث گرانقدر علوم اسلامي، دست به مطالعاتي عميق و پيوسته بزنند تا از بستر آن، به تراکمي پژوهشي برسند.


به زعم اين حقير، برگزاري چنين جشنوارههايي با عنايت به گستردگي و تحمّل هزينههاي مادي و معنوي فراوان، بايد در جهت اهداف متعالي از پيش تعيين شدهاي قرار گيرد و اين مهم حاصل نميشود، مگر اينکه همکاران کوشا و مستعد در اين حوزه، پيش از اجراي چنين جشنوارههايي دقيقاً به مرزهايي جديد از علم رسيده باشند، که ميتوان اکنون با بهره گرفتن از آنها، اين مرزها را اندکي فراتر برد.