لطفاً، اهدافي را که جشنواره علامه حلي(ره) در پي تحقق آن است، ذکر بفرماييد؛ همچنين بفرماييد که چه مقدار از اين اهداف تا کنون محقق شده است و موانع احتمالي تحقق برخي اهداف، چه بوده است؟
در طليعه سخن، از مديران محترم حوزه‌هاي علميه خواهران و برادران استان تهران و معاونين پژوهش هر دو مجموعه و تمامي همکاران خدوم در دبيرخانه جشنواره علامه حلي (ره) استان تهران، کمال تشکر را دارم.
مهم‌ترين هدف ما در جشنواره علامه حلّي(ره)، تشويق طلاب جوان نسبت به تحقيق و نويسندگي، همچنين شناسايي افراد مستعد در اين زمينه و معرفي و تشويق ايشان است که تصوّرمان اين است که بعد از سپري شدن هفت دوره موفق جشنواره علامه حلّي، موفقيت‌هاي نسبتاً خوبي به‌دست آورده‌ايم؛ به‌طوري که از مشارکت حدود دو هزار نفر در دوره‌هاي نخست، امسال حدود دوازده هزار اثر پژوهشي به دبيرخانه رسيده است که اين حاکي از موفقيت جشنواره در «ترويج فرهنگ پژوهش»، بين طلاب جوان است.
در باب موانع احتمالي مي‌توان گفت يکي از مهم‌ترين موانع، «کمبود زمان» است. با عنايت به اينکه اين جشنواره به‌طور ساليانه برگزار مي‌گردد، متأسفانه با فرهنگ اشتباهي که در بين بيشتر طلبه‌ها ريشه دوانده که از ايام تعطيلات تابستان هيچ استفاده علمي و تحقيقاتي نمي‌کنيم، زمان به همين چند ماهه تحصيلي، محدود است؛ در اين بين طلاب هم طبيعتاً بيشتر به کارهاي آموزشي خود مشغول هستند و کمتر فرصت پرداختن به مباحث پژوهشي مي‌کنند. ان‌شاء الله براي هشتمين دوره، برنامه‌ريزي‌هاي دقيقي به عمل آمده است که ما در دبيرخانه از يک سو و طلاب از سوي ديگر، زمان بيشتر براي اجراي اين برنامه در اختيار داشته باشيم.
جشنواره علامه حلي(ره)، براي تبديل شدن به يک جشنواره ملّي، اکنون چه ظرفيت‌ها و کاستي‌هايي دارد؟ آيا براي رفع کمبودها و حفظ و تقويت نقاط قوت، برنامه‌ريزي شده است؟
البته ما اکنون هم جشنواره علامه حلّي (ره) را «جشنوارهاي ملّي» مي‌دانيم. منتهي جشنوارهاي حوزوي، که آن هم ويژه طلاب جوان حوزه علميه است. خب طبيعتاً اين دو قيد از سويي، محدوديت‌هايي براي ما ايجاد مي‌کند و از سوي ديگر هم، ما را موظف مي‌کند که ناظر به اين دو قيد، برنامه ريزي نماييم. لذا چون هدف اصلي ما، شناسايي و تشويق طلاب جوان در بحث پژوهش است، فکر مي‌کنم که اگر ما، از نظر بودجه‌اي و اعتباري و از نظر زمان و وقتِ اجراي هر جشنواره دست ما بازتر باشد، يقيناً اين جشنواره براي يافتن جايگاه ملّي خودش، موفق‌تر خواهد بود. به عنوان نمونه عرض مي‌کنم که بسيار ضرروي است از برگزيدگان جشنواره، «حمايت مادي و معنوي» کنيم. براي نشر آثار ايشان تلاش نموده که اين بالاترين عامل تشويق يک طلبه جوان است که اثر برگزيده خود را چاپ شده و نشر يافته ببيند. ولي متأسفانه ما به‌دليل مشکلات اعتباري و بودجه‌اي، هم اکنون از اين مسئله و اين امتياز، محروم هستيم. از اين رو به دنبال اين هستيم که حداقل يک نشريه علمي مخصوص به اين جشنواره داشته باشيم تا بتوانيم قسمتي از آثار برگزيدگان را آنجا نشر داده و به جوامع علمي، معرفي نماييم. لذا اگر اين نوع محدوديت‌ها برطرف شود، جايگاه جشنواره علامه حلّي (ره) در بين جشنواره‌هاي ملّي ديگر، بيش از پيش مشخص شده و نور افشاني خواهد کرد.
سير جشنواره علامه حلي(ره) استان تهران را چگونه ارزيابي مي‌فرماييد؟ ظرفيت‌ها، نقاط قوت و کاستي‌ها و ضرورت‌هاي جشنواره علامه حلي(ره) استان تهران، با توجه به وضعيت خاص اين استان، چگونه است؟
توسعه جشنواره‌هاي استاني علامه حلي(ره)، از سياست‌هاي قطعي دبيرخانه است. با توجه به هدف اصلي که جشنواره دنبال مي‌کند که آن هم تشويق طلاب جوان به تحقيق، پژوهش و نويسندگي است، ما هر چه اين مراحل را جزئي‌تر کنيم، امکان مشارکت و رتبه‌آوري طلاب جوان را بيشتر فراهم آورده‌ايم. با بيان همين استدلال، ما در تلاش هستيم که جشنواره‌هاي استاني را توسعه دهيم در همين راستا، امسال در نُه استان، جشنواره استاني راه‌اندازي کرديم که ان‌شاء الله در سال‌هاي بعد، چند استان ديگر که ظرفيت لازمه را داشته باشند به اين تعداد اضافه خواهند شد.
در اين‌باره،حوزه علميه استان تهران، ظرفيت بسيار عظيمي براي تبديل شدن به يک «قطب علمي و پژوهشي ديني» را دارد. به اميد خدا در اين چند ساله که جشنواره علامه حلي(ره) استان تهران برگزار شده، موفقيت‌هاي چشم‌گيري داشته است و عامل توسعه فرهنگ پژوهش در واحدهاي آموزشي استان بوده که جاي تقدير و تشکر از همه عزيزان دست‌اندرکار دارد. منتهي چند پيشنهاد به محضر دوستان مي‌دهم که اگر اين‌ها را رعايت کنند احتمالاً بيش از پيش، جشنواره علامه حلّي(ره) استان تهران، موفق خواهد بود. در مرحله اول، نسبت به اطلاع رساني دقيق و تبليغات اوليه همت گماشته و در مرحله دوم، برنامه‌ريزي دقيق‌تري نسبت به زمان‌بندي اجراي جشنواره در دبيرخانه استاني تدبير نمايند. اين موضوع با توجه به استفاده بهينه از ظرفيت‌هاي حوزه علميه برادران و حوزه علميه خواهران استان تهران و در نهايت، هم‌انديشي بيشتر در موارد مختلف و مراحل مختلف جشنواره استاني با همه بزرگان حوزه استان تهران مديران دو مجموعه، مديران مدارس و معاونين پژوهش قابل دسترسي است. بحمدالله، هم اکنون اين امر اجرا مي‌شود ولي اگر بيشتر به آن اهميت داده شود، ما شاهد يکي از موفق‌ترين جشنواره‌هاي استاني خواهيم بود.
براي ارتقاء سطح کيفي آثار، چه سياست‌ها و برنامه‌هايي در نظر گرفته شده؟
اين مسئله چند وجه دارد که همه وجوه مختلف آن هم به‌عهده جشنواره علامه حلي(ره) نيست. فقط قسمتي از امور پژوهشي حوزه‌هاي علميه را شوراي‌عالي به عهده ما گذاشته است. قبلاً هم عرض کردم که برگزاري يک فراخوان علميِ فراگيرِ ساليانه در حوزه‌هاي علميه برادران و خواهران بين طلاب جوان، با هدف تشويق و معرفي آن‌ها به جامعه علمي و تشويق آن‌ها از وظايف ما بوده که بيشتر از اين واقعاً ديگر وظيفه ما نبوده و از ظرفيت ما بر نمي‌آيد. اگر ما بخواهيم پژوهش را هم از نظر کيفي و هم از نظر کمي در حوزه‌هاي علميه توسعه دهيم، بايد همه اجزاء حوزه دست به دست هم داده و براي کيفي کردن آثار تلاش نمايند. تصوّر مي‌کنم بيشترين نقش را در اين زمينه معاونت آموزش حوزه و اساتيد حوزه بر عهده دارند. اگر روش آموزش اساتيد ما پژوهش محور شود، خودشان اهل پژوهش، تحقيق، کتاب شناسي و مراحل مختلف تحقيق بشوند، به طور طبيعي طلاب ما هم به تدريج تبديل به پژوهشگري شده که آثار و پژوهش‌هاي مفيد، فاخر و کيفي از خودش ارائه مي‌کند. ولي در جشنواره، ما موظف نيستيم که برنامه کيفي سازي هم داشته باشيم، به طور مثال افرادي که برگزيده شده‌اند، در مراحل بعدي بايد حمايت شوند که مراکز حوزوي مثل امور نخبگان، معاونت آموزش و غيره، همه اين‌ها دست به دست هم داده و خروجي ما يک خروجي کيفي و مطلوب شود؛ ولي همان‌طور که گفتم، اين موضوع به صورت روشن و واضح در شرح وظايف جشنواره ديده نشده است. در عين حال ما تلاش‌هايي کرده‌ايم که اين‌ها به صورت مقطعي مي‌باشد.
چه ميزان از آثار ارسالي به جشنواره، معطوف به مهم‌ترين مسائل جامعه ايراني و چالش‌هاي بين‌المللي است؟ آيا براي هدايت افکار و ظرفيت علمي طلاب به سمت توجه به مسائل واقعي و مهم، برنامه‌ريزي شده است؟
اوّلاً که ما هر سال علاوه بر آن گرايش‌هاي علمي متداول در حوزه علميه، هست موضوع ويژه، ناظر به مسائل روز کشور و جهان اسلام انتخاب مي‌نماييم. به‌طور مثال ما در سال گذشته، مسئله «سبک زندگي اسلامي» را که از دغدغه‌هاي مقام معظم رهبري (مدظله العالي) بود انتخاب نموديم و آثار بسيار زياد که از لحاظ کمي و کيفي به واقع خوب بودند از طرف طلاب جوان به دبيرخانه جشنواره ارسال شد. لذا ما هر سال موضوعي را مربوط به يکي از مباحث مهم روز و چالش‌هاي جامعه ايراني و بين‌المللي تحت عنوان موضوع ويژه، قرار مي‌دهيم. از يک سوي ديگر در رشته‌هاي متداول حوزه هم، شاهد استقبال طلاب از مسائل روز هستيم. مثلاً دانش کلام که از يک سو متکفل پاسخگويي به شبهات اعتقادي است، يکي از رشته‌هايي است که طلاب از آن استقبال مي‌کنند. در مباحث تطبيقي و قرآني يا در مباحث اخلاق و تربيت، هم ما آثار زيادي داريم. از اين رو، موضوعاتي که مربوط به مسائل روز، سؤالات و شبهات روز و دغدغه‌هاي جوانان ماست که چالش‌هاي مهم فکري جامعه هم بوده انتخاب مي‌شود.
پايان‌نامه‌هاي طلاب حوزه علميه خواهران، بخش زيادي از آثار ارسالي به دبيرخانه را تشکيل داده است. طبيعتاً با توجه به روال پايان‌نامه، اساتيد راهنما و مشاور، به روز بودن موضوعات را منترل مي‌کنند. خب در اينجا مي‌توان ادعا کرد که اکثر آثاري که به جشنواره علامه حلّي(ره) مي‌رسد، ناظر به مسائل روز و پاسخ به سؤالي از سؤالات و دغدغه‌اي از دغدغه‌هاي جامعه امروزي است.
به نظر حضرت‌عالي، جشنواره علامه حلي(ره) توانسته چه تأثيري بر جامعه علمي حوزوي برجاي گذارد؟ آيا اين جشنواره مي‌تواند در آينده، جريان‌هايي علمي را در حوزه و به تبع آن در سطح کشور، ايجاد و هدايت کند؟
ببينيد ما هيچ شکي نداريم که اين جشنواره، يکي از تأثيرگذارترين حرکت‌هاي علمي در حوزه بوده است. وقتي در جشنوارهاي سراسري، دوازده هزار اثر پژوهشي ثبت مي‌شود، از وجود يک جو علمي حکايت دارد که تبديل به يک جريان شده است. اين نشانگر اين است که جشنواره علامه حلّي(ره) جايگاه خود را بين مراکز علمي حوزوي و واحدهاي آموزشي پيدا نموده است. اين در حالي است که از رقمِ هزار يا دو هزار اثر در سال‌هاي گذشته، تعداد آثار به دوازده هزار اثر رسيده است. هر سال، ما حدوداً هشت هزار و پانصد اثر ثبت کرده‌ايم که امسال به دوازده هزار اثر رسيده است؛ يعني نزديک به پنجاه درصد افزايش شرکت کننده داشته‌ايم.
خُب، اين حکايت از اين دارد که جشنواره علامه حلي(ره)، تبديل به يک جريان مؤثر شده است و حوزه‌هاي علميه نيز اين را پذيرفته‌اند. اما اينکه اين تبديل بشود به اصطلاح به يک جريان علمي عظيم جا افتاده‌اي که در همه مجامع علمي حرفي براي گفتن داشته باشد، اينگونه نيست. با اين نگاه که اولاً شرکت کنندگان، طلاب جوان حوزه هستند و ثانياً اينکه همه وظايف بر عهده ما نيست؛ بلکه اجزاي ديگر حوزه هستند که اين‌ها همه در کنار هم، مثل يک پازل، هر کدام، يک قسمتي از اين جريان را اجرا مي‌کنند و اين‌ها مکمل همديگر هستند. بعضي مقدمات اين کار و بعضي مؤخرات کار ما را انجام مي‌دهند. روي هم رفته جشنواره علامه حلّي(ره)، شروع مبارکي است که اميد مي‌رود در آيندهاي نزديک، شاهد پيشرفت و تأثيرگذاري اين جشنواره در مجامع علمي کشور اسلاميمان، جهان اسلام و حتي در سطح بين‌الملل باشيم. بحمدالله، جشنواره از نظر کمي و البته از نظر کيفي، موفقيت‌هاي چشم‌گيري داشته که اگر ساير قسمت‌هاي حوزه به کمک ما بشتابند و وظايف تعريف شده خودشان را انجام دهند، اميداوريم که حوزه‌هاي علميه به مراحل توليد علم، نظريه‌پردازي و توسعه و ترويج کرسي‌هاي آزاد انديشي، برسد.
در پايان اگر توصيه‌اي براي اساتيد، طلاب يا دبيرخانه جشنواره علامه حلي (ره) استان تهران داريد، بفرماييد.
توصيه اول بنده به اساتيد محترم حوزه‌هاي علميه است که ايشان «دغدغه پژوهش» داشته باشند. در کنار امر مهم آموزش، به طلاب کمک کنند تا طلبه‌اي پژوهشي و محقق بار بيايند؛ در اين صورت، حوزه در توليد علم، به جايگاه واقعي خود دست خواهد يافت.
توصيه دوم حقير به طلاب عزيز است که از تحقيق نهراسند و از نوشتن خوف نداشته و ترسي به دل راه ندهند. هر طلبه‌اي در هر مرحله علمي که قرار دارد، قلم به دست بگيرد، نويسندگي را شروع و تحقيق و پژوهش کند و بداند که در جشنواره علامه حلّي(ره) هر کسي بر حسب رتبه علمي که دارد، سنجش و مورد ارزيابي قرار مي‌گيرد. فرم‌هاي ارزيابي ما متفاوت است و هر گروهي با گروه همسان خود، ارزيابي مي‌شود. مهم‌ترين بخش از جشنواره، بيان توصيه‌هاي ارزيابان و اشکالات هر اثر است که در پايان جشنواره براي شرکت کنندگان ارسال مي‌شود و حداقل مي‌توان يک نگاه تمريني در حوزه مهارت‌هاي پژوهشي به آن داشت.
در پايان، ضمن خسته نباشيد و عرض خداقوت به مسئولين جشنواره، اميدوارم که در سال‌هاي آينده کليه طلاب جوان ما، که شرايط ثبت نامي دارند، به نحوي در اين جشنواره مشارکت کرده و خودشان را محک بزنند.