چکیده
در این مقاله وجوهی که محتمل است مانع صحت خرید و فروش ماهواره محسوب شوند مورد بررسی قرار گرفته است. وجوهی چون قصد حرام، مصداق کتب ضلال بودن، نهی موجود در روایت تحف العقول،مصداق آلت لهو بودن و مخالفت با قوانین جمهوری اسلامی.پس از ملاحظه ی این وجوه، با عنایت به ادله فقهی و حکم مراجع معظم تقلید، حرمت خرید و فروش ماهواره نتیجه گرفته شده است.

کلیدواژه
ماهواره، مکاسب محرمه، تهاجم فرهنگی، مدرنتیه و فرهنگ غرب.

مقدمه
بایسته و شایسته است که متذکر شویم روش ما در بررسی حکم خرید و فروش ماهواره، شیوه ی «مقتضی و مانع» می باشد.یعنی ابتدا بررسی می کنیم که آیا مقتضی ای برای صحت بیع ماهواره هست یا خیر،اگر نبود که بیع آن باطل می باشد اما اگر مقتضی صحت وجود داشته باشد نوبت به این می رسد که ببنیم آیا مانعی بر سر راه این مقتضی وجود دارد یا نه.
در اینکه بیع ماهواره داری مقتضی صحت هست تردید وجود دارد اما از آنجا که بزرگانی چون رهبر معظم انقلاب قائل به وجود چنین مقتضی ای هستند و همچنین از این جهت که حتی بنابر قول عدم وجود مقتضی صحت اگرچه این معامله باطل می باشد اما بررسی موانع می تواند به حکم حرمت تکلیفی (علاوه بر بطلان) منجر شود، لذا بحث از موانع خرید و فروش ماهواره لازم به نظر می رسد.همچنین گفتنی است که هرجا که حرمت تکلیفی معامله ای ثابت شود قطعاً بطلان آن نیز ثابت است اگرچه مقتضی صحت را هم داشته باشد. یعنی نهی تکلیفی ای که به معامله می خورد باعث فساد آن نیز می شود و لذا علاوه بر این که متابیعین مرتکب حرام شده اند، تصرفات آنها در عوضین نیز حرام خواهد بود.

بررسی موانع
1) حرمت خرید و فروش ماهواره به خاطر قصد حرامی که خریدار از خرید این مبیع در پی آن است.
حتی قائلین به وجود منفعت حلال عقلائی در ماهواره معتقدند اگر ماهواره به قصد دیدن برنامه های حرام خریداری شود، خرید و فروش آن باطل و حرام می باشد. شیخ اعظم انصاری(ره) در این باره می فرمایند:
«يحرم المعاوضة على الجارية المغنية و كل عين مشتملة على صفة يقصد منها الحرام إذا قصد منها ذلك و قصد اعتبارها في البيع على وجه يكون دخيلا في زيادة الثمن كالعبد الماهر في القمار أو اللهو و السرقة إذا لوحظ فيه هذه الصفة و بذل بإزائها شي‏ء من الثمن لا ما كان على وجه الداعي و يدل عليه أن بذل شي‏ء من الثمن بملاحظة الصفة المحرمة أكل للمال بالباطل»(انصاری،1384ش: 1/127).
«خرید و فروش کنیزی که آواز غنائی می خواند حرام است. همچنین خرید و فروش هر چیزی که دارای خصوصیتی باشد که از آن وجه حرامی قصد می شود.البته این حرمت به شرطیست که غرض از معامله،رسیدن به این جنبه ی حرام باشد و خریدار و فروشنده، این قابلیت را در مبیع شرط کنند بگونه ای که داشتن این قابلیت باعث زیاد شدن ثمن معامله شود. مثل خریدن عبدی که در قمار یا لهو و سرقت مهارت دارد، درصورتی که این مهارت در معامله لحاظ شود و بخشی از ثمن در مقابل آن قرار گیرد.(اما آنجایی که خریدار به دنبال خرید عبد است و مهارت های حرام عبد تنها انگیزه ی او را بیشتر می کند، معامله حرام نیست.) علت اینکه چنین معامله ای حرام می باشد این است که قرار دادن بخشی از ثمن در مقابل وصف حرام مبیع، اکل مال به باطل محسوب می شود».
اگر بخواهیم این مسئله را بر بحث خودمان تطبیق دهیم باید گفت ظاهراً معاملاتی که در مورد ماهواره انجام می پذیرد به همین صورت است. یعنی تمام یا بخشی از ثمنی که در مقابل خرید ماهواره داده می شود بخاطر این است که بتواند برنامه های مبتذل را دریافت کند. در توضیح باید گفت که چنانکه مطلعید امروزه با وجود گیرنده های دیجیتال تلوزیونی (ست تاپ باکس) اگر کسی به دنبال کیفیت تصویر و یا شبکه های متعدد باشد این گیرنده ها حاجت او را برطرف می کند. پس چه می شود که بسیاری به دنبال خرید ریسیور1 ماهواره هستند. علتش چیزی نیست جز این که میتواند شبکه های مثل «من و تو»،«فارسی 1»،«بی بی سی» و همچنین شبکه های مستهجن و مانند آن را دریافت نماید. شبکههایی که یا مشتمل بر تصاویر تحریک آمیز و موسیقی های مطرب هستند و یا با ترویج عقاید سیاسی و حتی دینی انحرافی به گمراهی مخاطبانشان می انجامند.
پس حتی اگر غرض کسی از خرید ماهواره حتی مرکّب از خوب و بد هم باشد باز عمل حرامی را مرتکب شده است. چرا که قطعاً او (چنانکه هم خود میداند و هم فروشنده) لااقل بخشی از ثمن را در مقابل جنبه ی حرام مبیع می پردازد. و چنانکه شیخ فرمود از آنجا که این منافع حرام را شرع امضا نکرده است و آنها را کالعدم محسوب کرده پس گویی پولی که فروشنده می گیرد در مقابل «هیچ» می گیرد و هیچ عوضی به طرف مقابل نمی دهد و این می شود اکل مال به باطل که حرام است.
نکته ای که توجه به آن در این بحث لازم است این است که عنوانی که بحث فوق در کتاب مکاسب ذیل آن آمده است «قصد حرام متبایعین» است و نه فقط خریدار. یعنی در صورتی بحث ما مصداق این عنوان فقهی می شود که هم خریدار و هم فروشنده، محور بیع را آن منفعت محرمه قرار دهند. امری که در مورد ماهواره رایج است و فروشندگان غیرقانونی ماهواره می دانند که در واقع چه چیزی را دارند می فروشند، یعنی می دانند که مدار این معامله حول منافع حرام ماهواره می چرخد. البته جای بحث دارد که اگر بایع قصد فروش منفعت حرام را نداشته باشد گرچه خریدار این قصد را دارد، حکم معامله چه خواهد شد، که خود این باز به دو صورت علم بیع به قصد خریدار و جهل او تقسیم می شود. این فروعات بحث مفصلی را می طلبد که در این مختصر نمی گنجد.
اما دلیل دیگری که بر حرمت این قسم از معاملات می توان ذکر نمود این است که فروش مبیع با چنین قصدی مصداق یاری رساندن در گناه است که در قرآن کریم از آن نهی شده است :
{وَلاَ تَعَاوَنُواْ عَلَى الإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ وَاتَّقُواْ اللّهَ إِنَّ اللّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ}(مائده/2).واضح است که بیعی که منهیعنه باشد باطل بوده و حرام می باشد. البته در اینکه چه چیزی مصداق معاونت بر اثم هست جای بحث وجود دارد ولی اجمالاً بعید نیست بتوان به این آیه ی شریفه استناد نمود2.
خوب است استفتائاتی که از از رهبر معظم انقلاب شده و اشاره به همین وجه حرمت می نماید (یعنی حرمت به خاطر قصد حرامی که خریدار دارد)، را ذکر نماییم.
سؤال: آيا خريد و فروش دستگاه دريافت‏کننده کانالهاى ماهواره‏اى براى گرفتن کانالهاى ماهواره‏اى جمهورى اسلامى براى کسى که در خارج از جمهورى اسلامى زندگى مى‏کند، جايز است؟.
جواب : دستگاه مذکور هرچند از آلات مشترکى است که قابليت استفاده حلال را دارد ولى چون غالباً از آن بهره‏بردارى حرام مى‏شود و علاوه بر اين بهره‏گيرى از آن در خانه مفاسد ديگرى را هم در بر دارد، بنابر اين خريد و استفاده از آن در خانه جايز نيست، مگر براى کسى که اطمينان دارد از آن بهره‏بردارى حرام نمى‏کند و نصب آن در خانه نيز مفسده ديگرى را دربرندارد.
سؤال: شغل ما تعمير دستگاههاى گيرنده برنامه‏هاى راديو و تلويزيونى است، در اين اواخر مراجعات زيادى براى نصب قطعات و تعمير آنتن‏هاى ماهواره‏اى صورت مى‏گيرد، تکليف ما در اينباره چيست؟ خريد و فروش قطعات آنها چه حکمى دارد؟
جواب: اگر از اين دستگاه براى امور حرام استفاده شود که غالباً همينطور است و يا شما علم داشته باشيد به اينکه کسى که قصد تهيه آنتن ماهواره‏اى را دارد، براى امور حرام از آن استفاده مى‏کند، خريد و فروش و نصب قطعات و راه‏اندازى و تعمير و فروش قطعات آن جايز نيست»(خامنه ای/ 1391).

2) حرمت خرید و فروش ماهواره به خاطر قرار گرفتن برخی شبکه های ماهواره ای تحت عنوان «کتب ضلال».
امام خمینی(ره) در کتاب تحریر الوسیله فرموده اند:«حفظ كردن كتب ضلال و استنساخ و خواندن و درس گرفتن و تدريس آن‏ها اگر هدف صحيحى در آن نباشد- مثل اين‏كه قصد اشكال و ابطال آن‏ها را داشته باشد و براى اين هدف، صلاحيت داشته باشد و ايمن از گمراهى باشد- حرام است و اما مجرد آگاهى يافتن از مطالب آن‏ها براى غالب مردم عوامى كه بر آنان ترس گمراهى و لغزش هست، جزء اغراض صحيح كه مجوّز حفظ آن‏ها است نمى‏باشد، پس بر چنين مردمى لازم است از كتاب‏هايى كه مشتمل بر مطالبى است كه مخالف عقايد مسلمين است خصوصاً كتاب‏هايى كه مشتمل بر شبهات و مغالطه‏ كارى ‏هايى است كه از حلّ و دفع آن‏ها عاجزند اجتناب ورزند. و براى ايشان، خريد و نگهدارى و حفظ آن‏ها جايز نيست، بلكه بر آنان واجب است آن‏ها را از بين ببرند»(امام خمینی،1387، الف : 1 /566).
چنانچه در مسئله فوق به آن اشاره شده، خرید کتب ضلال جایز نمی باشد. اما سخن در این است که آیا ماهواره را می توان مصداق کتب ضلال دانست؟ در پاسخ به این پرسش باید گفت که در اینکه ماهواره دارای شبکه هایی است که به نحو تنقیح مناط، مصداق کتب ضلال می باشند شکی نیست. بطور مثال شبکه «محبت» به ترویج مسیحیت می پردازد و شبکه های «بی بی سی» و «من و تو» و ... هم پر از مطالبی هستند که به تضعیف عقاید مسلمین در احکام و حتی در بنیان های اعتقادی می انجامند. اما آیا این کافی است که به تنقیح مناط (بلکه به طریق اولویت) ماهواره را نیز که خود کتابی مصوّر و گویاست، مصداق کتب ضلال بدانیم؟
علت تردید این است که ماهواره علاوه بر اشتمال بر این برنامه های انحرافی، برنامه های غیر ضاله هم دارد. در پاسخ به این پرسش باید معنای «ضلال» را بطور واضح بدست آوریم. شیخ انصاری (ره) در اینباره می فرمایند:«حفظ کتب الضلال لا یحرم الّا من حیث ترتّب مفسده الضلاله قطعا او احتمالاً قریباً»(انصاری،1429ق: 1/234). «آن حیثیتی که باعث اطلاق ضاله بودن بر کتب ضلال می شود این است که موجب گمراهی قطعی و یا ظنی می شوند». امری که امروزه و با پیشرفت های رسانه ای بسیار در مورد ماهواره محتمل است.استفاده از تکنیک های روانشناسی در القای مفاهیم ضدّدینی به قدری ماهرانه انجام می شود که مخاطب بدون اینکه متوجه باشد بعد از چند وقت ناگهان می بیند که دیگر اعتقادی به حجاب ندارد و یا قادر است بر علیه عصمت اهل بيت (علیهم السلام) اقامهی برهان کند! پس روشن است که این حیثیت در برخی شبکه های ماهواره ای وجود دارد اما باز هم این سؤال باقی ماند که آیا این باعث می شود که بر خود ماهواره اطلاق «ضالّه» شود؟ بعید به نظر نمی رسد.
آیت الله العظمی مکارم شیرازی در این باره فتوای قابل توجهی دارند:
سؤال: استفاده افراد از برنامه هاى ماهوارهاى چگونه است، با این که بعضى برنامههاى خوب نیز دارد؟.
جواب:استفاده از این برنامه ها جایز نیست و برنامه هاى ظاهراً خوب یا بى ضرر آن وسیله اى است براى سوق دادن به برنامه هاى فاسد، بنابراین نباید مسلمانان از حیله هاى دشمنان اسلام براى نشر فساد در میان مسلمین غافل باشند»(مکارم شيرازي،1391).
می بینیم که ایشان حتی برنامه های خوب ماهواره را نیز در مسیر هدف برنامه های گمراه کننده ی آن می دانند و لذا مجموع ماهواره را یک سبب گمراهی برمی شمارند.
شیخ انصاری (ره) در مورد کتابی که برخی بخش های آن دارای مطالب ضالّه می باشد مطلبی دارند که نقل آن مفید به نظر می رسد چرا که شبیه ماهواره می شود که برخی شبکههای آن مصداق «گمراه کننده» هستند:«...وممّا ذکرنا ایضاً یعرف حکم ما لو کان بعض الکتاب موجباً للضلال؛ فانّ الواجب رفعه ولو بمحو جمیع الکتاب»(انصاری،1429: 1 / 237).

«اگر بخشی از کتابی سبب گمراهی بود واجب است از بین برده شود ولو اینکه لازمه ی این امر از بین رفتن کل کتاب باشد».
خلاصه اینکه چنانچه شیخ اعظم انصاری (ره) فرمودند ملاک ضاله بودن کتب ضلال، حیثیت گمراه کنندگی آنان است پس با تنقیح مناط بعید نیست که بتوان حکم به تسرّی باب کتب ضلال به بحث ماهواره نمود. به خصوص اینکه اینجا حتی جای طریق اولویت هم هست. یعنی ماهواره از کتاب کتاب تر است! زیرا کتابی است که هم تصویر دارد، هم تصاویرش حرکت می کند و هم سخن می گوید و اینگونه بسیار مؤثرتر از یک کتاب خواهد بود. پس بعید نیست (هرچند جای تأمل بیشتر دارد) که خرید ماهواره را مصداق این آیه ی شریفه بدانیم که : {وَمِنَ النَّاسِ مَن يَشْتَرِي لَهْوَ الْحَدِيثِ لِيُضِلَّ عَن سَبِيلِ اللَّهِ } (لقمان/6) چنانچه به این آیه در بحث کتب ضلال استناد شده است.
نکته ای که از یکی از اساتید بزرگوار استفاده کرده ام این است که شاید اصلاً نیاز به تنقیح مناط یا طریق اولویت نباشد و ادله ی حرمت معامله کتب ضلال را بتوان منطوقاً شامل ماهواره دانست. یعنی وقتی حکم حرمت روی حیثیت اضلال رفته باشد دیگر فرقی نمی کند که «مضل» کتاب باشد یا ماهواره. و روشن است که این با تنقیح مناط فرق دارد و ماهواره در اینجا مصداق منطوقی حکم خواهد شد و چون تأثیرگذاریش بسیار بیشتر از کتاب است، مصداق اتمّ خواهد بود.
در پایان این بخش تذکر این نکته لازم است که چه ماهواره را مصداق کتب ضالّه بدانیم و چه نه، دیدن یا شنیدن برنامه هایی که موجب گمراهی انسان می شود قطعاً جایز نیست، چنانکه در فتوای امام خمینی(ره) بدان اشاره شده است. پس اینکه برخی از مردم می گویند که ما دوست داریم اخبار بی بی سی و VOA را نیز بشنویم تا تفکراتمان یک سویه نشود، حرف باطلی است و چنین امری مجوز ارتکاب این امر حرام نمی شود.

3) روایت تحف العقول
در بخشی از این روایت شریفه به نقل از امام صادق(ع) آمده است که :«كل منهي عنه مما يتقرب به لغير الله عز و جل أو يقوى به الكفر و الشرك في جميع وجوه المعاصي أو باب يوهن به الحق فهو حرام محرم بيعه و شراؤه و إمساكه و ملكه و هبته و عاريته و جميع التقلب فيه إلا في حال تدعو الضرورة فيه إلى ذلک» (عاملی،1413ق: 17/84).
«هر چیزی که مورد نهی خداوند باشد و از وسائلی باشد که موجب نزدیک شدن به غیر خداوند عزوجل است یا چیزی باشد که کفر و شرک بوسیله ی آن تقویت می شود (در جمیع وجوه معاصی) یا امری باشد که حق با آن ضعیف می شود پس فروش و خرید و نگهداری و ملکیت و هدیه و عاریه و جمیع تصرفات مرتبط با آن حرام است مگر در جایی که ضرورتی باشد».
انسان خیال می کند امام صادق (ع) این روایت را در مورد خود ماهواره گفته اند به این خاطر که کاملاً بر آن صدق می کند. ماهواره هم وسیله ایست که دیدن عمده ی برنامه های آن منهی عنه است. هم موجب تقویت کفر و شرک می شود (به لحاظ ترویج فرهنگ غربی، فرهنگ مصرف گرایی، الگوسازی از انسان های مبتذل غربی، ترویج مسیحیت و بهائیت و ...، دفاع از مظاهر شرک و کفر مثل حکومتهای انگلیس و آمریکا و اسرائیل و ...) و هم موجب تضعیف جبهه ی حق می شود. در مورد تضعیف جبهه ی حق همین اخیراً شاهد بودیم که نامردی به اسم شاهین نجفی به امام هادی (ع) اهانت کرد و از طریق همین رسانه های مدرن است که این مسائل پخش می شود. شبکه ماهواره ای VOA هم میزگرد می گذارد در دفاع از این شخص (البته به شیوه مکارانه ی خودش). تخریب جمهوری اسلامی، امام خمینی (ره) ، رهبر معظم انقلاب و حتی اصل تشیع و اعتقادات و احکام دینی و مذهبی امری رایج در شبکه های ماهواره ایست. ترویج نظریه ی جدایی دین از سیاست، که بطور مداوم از شبکه های ماهواره ای در حال انجام است، و ترویج حساسیت زدایی از مسلمین چه در مورد نوامیس و چه در مورد معتقدات دینی نیز از مصادیق تضعیف حق است که فراوان در شبکه های ماهواره ای وجود دارد.
به هر حال بسیار محتمل است که ماهواره را مصداق این فرمایش امام صادق (ع) بدانیم اگرچه برنامه های مفید و حلالی نیز دارد، زیرا به فرموده ی شیخ انصاری (ره) «هرچیز حرامی فایده ای حلال نیز بر آن متصور است مهم این است که وجه غالب آن شیء چیست و باید انصاف داد که وجه غالب ماهواره گمراهی و معصیت است»(انصاری،1429ق: 1 /159).
به نظر بنده می رسد حتی اینترنت هم از این جهت نزدیک به ماهواره است. واقعاً چند درصد از استفاده ای که از اینترنت در ایران می شود استفادههای مشروع و مفید است؟ آیا بهتر نبود به جای آزاد گذاشتن اینترنت و دسترسی همگانی به آن، آن را محدود به مراکز تحقیقاتی می نمودیم؟ یا آیا بهتر نبود که به جای اتصال به اینترنت خدمات ایمیل و ... را از طریق شبکه ای داخلی تأمین می نمودیم؟ شاید اینترنت هم مصداق همین فرمایش امام صادق (ع) باشد (هرچند جای بررسی بیشتر دارد) و این را بعید ندانید و نشانه ی جمود حساب نکنید.برخی علمای ما اوایل که تلویزیون آمده بوده آن را تحریم نموده بوده اند و یکی از بزرگان در دفاع از فتوای به ظاهر بسته ی این فقها فرموده است :«آنچه پس از آن بر فرهنگ ما رفت مؤید فتوای آن روز ایشان است». در انتهای این قسمت مطلبی از وصیت نامه ی امام خمینی (ره) را در اینباره نقل کرده و از خواننده ی عزیز تقاضا دارم در عبارت امام (ره) به جای رادیو و تلویزیون، اینترنت و ماهواره ی امروز را قرار دهند و بیندیشند که آیا همان مفاسد در این رسانه های نوظهور به نحو شدیدتر هست یا خیر.
«راديو و تلويزيون و مطبوعات و سينماها و تئاترها از ابزارهاى مؤثر تباهى و تخدير ملتها، خصوصاً نسل جوان بوده است. در اين صد سال اخير بويژه نيمه دوم آن، چه نقشه‏هاى بزرگى از اين ابزار، چه در تبليغ ضد اسلام و ضد روحانيت خدمتگزار، و چه در تبليغ استعمارگران غرب و شرق، كشيده شد و از آنها براى درست كردن بازار كالاها خصوصاً تجملى و تزئينى از هر قماش، از تقليد در ساختمانها و تزئينات و تجملات آنها و تقليد در اجناس نوشيدنى و پوشيدنى و در فرم آنها استفاده كردند، به طورى كه افتخار بزرگِ فرنگى مآب بودن در تمام شئون زندگى از رفتار و گفتار و پوشش و فرم آن بويژه در خانمهاى مرفه يا نيمه مرفه بود، و در آداب معاشرت و كيفيت حرف زدن و به كار بردن لغات غربى در گفتار و نوشتار به صورتى بود كه فهم آن براى بيشتر مردم غير ممكن، و براى همرديفان نيز مشكل مى‏نمود! فيلمهاى تلويزيون از فرآورده‏هاى غرب يا شرق بود كه طبقه جوان زن و مرد را از مسير عادى زندگى و كار و صنعت و توليد و دانش منحرف و به سوى بي خبرى از خويش و شخصيت خود و يا بدبينى و بدگمانى به همه چيز خود و كشور خود، حتى فرهنگ و ادب و مآثر پر ارزشى كه بسيارى از آن با دست خيانتكار سودجويان، به كتابخانه‏ها و موزه‏هاى غرب و شرق منتقل گرديده است»(امام خمینی ،1385، ب: 66 و 67).

4) آلات لهو
اینکه ماهواره را از آلات لهو بدانیم بعید مینماید و لذا از این جهت نمی توان حکم به حرمت خرید و فروش ماهواره نمود. ظاهراً فقها آله لهوی را تنها بر آلات موسیقی اطلاق می کنند و به فرموده ی شیخ انصاری (ره) :«المراد بآلات اللهو ما اعدّ له» (انصاری،1429ق: 1/117)؛ یعنی مراد از آلت لهوی چیزی است که برای لهو ساخته شده باشد. اطلاق چنین عنوانی از یک سو بر ماهواره خیلی بعید است و از یک سو خیلی هم بعید نیست! علت این است که ماهواره مثل تلویزیون است و الزاماً برای لهو ساخته نشده و دستگاهی است که از آن می توان هر استفاده ای برد. همچنین معلوم نیست بتوان لهو را جز بر آلات خاص موسیقی تطبیق داد. از سوی دیگر وقتی می بینیم که ماهواره عمدتاً مصرفی جز سرگرمی های حرام یا نزدیک به حرام ندارد، بعید نمی نماید که آن را نیز داخل در آلات لهوی بشماریم.
به هرحال این عنوان مطرح شد تا انشاءالله بعداً به آن بیشتر پرداخته شود و قصد گزافه گویی نداریم و نمی خواهیم هرچیزی را به هرچیزی ربط دهیم اما خوب است بررسی شود که آیا بازی های کامپیوتری ای که ساعت ها شخص را مشغول کرده و از خود و خدا غافل میکند و شبکه های ماهواره ای که همین اثر را دارند، مصداق آلت لهو هستند یا نه، آلت لهو یعنی همان سازهایی که در زمان معصومین (ع) وجود داشته و مانند آنها.خلاصه باید دید آیا امکان تنقیح مناط (سرگرمی غفلت آور بودن) در این مسئله وجود دارد یا اینکه منظور از آلات لهو منحصر در وسائل موسیقی مطرب است؟

5) خلاف قانون بودن خرید و فروش ماهواره
آخرین جهتی که در بحث حرمت بیع ماهواره از آن بحث می کنیم جهت قانونی مسئله است. می دانیم که خرید و فروش ماهواره طبق قانون جمهوری اسلامی ممنوع است.از سویی قوانین مصوب شورای نگهبان را قوانینی می دانیم که تبعیت از آنها واجب می باشد چنانچه در استفتائی از رهبر معظم انقلاب چنین آمده است:
«سؤال: مخالفت با قوانين و مقررات راهنمايى و رانندگى و بهطور کلى همه قوانين دولتى چه حکمى دارد؟ و آيا موارد ترک عمل به قوانين از موارد امر به معروف ونهى از منکر محسوب مى‏شوند؟
جواب: مخالفت با قوانين و مقررات و دستورات دولت اسلامى که بهطور مستقيم توسط مجلس شوراى اسلامى وضع شده و مورد تأييد شوراى نگهبان قرار گرفته‏اند و يا با استناد به اجازه قانونى نهادهاى مربوطه وضع شده‏اند، براى هيچکس جايز نيست و در صورت تحقّق مخالفت توسط فردى در اين خصوص، بر ديگران تذکر و راهنمايى و نهى از منکر لازم است(البته با وجود شرايط نهى از منکر) » (خامنه ای،1391).
بنابراین خرید و فروش ماهواره از این جهت هم حرام می باشد و این امری است که متأسفانه حتی برخی مؤمنین رعایت نمی کنند و به بهانه ی اینکه «غرض ما اطلاع است» به خود مجوز خرید ماهواره را می دهند. حال آنکه حتی اگر هیچ استفاده ی حرامی هم نشود و فرض گردد که به لحاظ شرعی خرید ماهواره هیچ حرمتی ندارد، همین قانونی نبودن این امر کافی است که خرید آن جایز نباشد. اگر هم کسی مقصود صحیحی از این امر دارد طبق قانون مصوب شورای نگهبان باید از وزارت ارشاد مجوز بگیرد.

نتیجه
پس از بررسی وجود یا عدم وجود مقتضی صحت خرید و فروش ماهواره در مقاله ی قبلی در این مقاله به بررسی جهات حرمت این امر پرداختیم. جهاتی چون «قصد حرام» و «مخالفت با قانون» به ما نشان می دهد که خرید و فروش ماهواره (جز برای اشخاص و نهادهای خاص) جایز نمی باشد. البته نویسنده معترف است که این مقاله به هیچ وجه یک کار پخته ی فقهی محسوب نشده بلکه تنها گامی ابتدایی در این باب بوده و تمرین درس هایی است که یک طلبه ی سطح آنها را می آموزد.والحمدلله.

پی نوشت
1.receiver
2.از جمله اشکالاتی که در اینجا وجود دارد این است که شاید معاونت فقط وقتی صدق می کند که این کالا را فقط همین فروشنده داشته باشد و اگر دیگرانی هم باشند، چه این فروشنده آن را بفروشد و چه نه، خریدار از جای دیگر تهیه خواهد کرد و لذا معاونتی در اینجا وجود ندارد.
3.این قانون در تاریخ 23/11/73 به تأیید شورای نگهبان رسیده است. از جمله اشکالات این قانون مجازات سبکی است که برای توزیع کنندگان و نصاب های ماهواره در نظر گرفته شده است. به هیچ وجه بین میزان بزرگی جرم و جریمه تناسب وجود ندارد.

فهرست منابع
*قرآن کريم.
1- امام خمینی، روح الله، (1385ش، الف)،تحریرالوسیله،تهران:انتشارات مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى (ره).
2- ------------، (1385ش، ب)وصیتنامه حضرت امام خمینی (ره)،تهران:انتشارات مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى (ره) .
3- انصاری،مرتضی، (1429ق)، المکاسب، قم:انتشارات مجمع الفکرالاسلامی،چ دوازدهم.
4- خامنه ای،سیدعلی،(1391ش)،مکتوب،تارنماي شخصي، قابل دسترسی در سایت دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت ا...العظمی خامنهای،آخرین بازنگری 25فروردين ماه1391«http://khamenei.ir».
5. عاملى،حر،(1409ق)،وسائل الشیعه، قم:انتشارات مؤسسه آل البيت (علیهم السلام) ..
6- مکارم شیرازی،ناصر،(1391ش)،مکتوب،تارنماي شخصي،قابل دسترسی در سایت پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت ا...العظمی مکارم شیرازی،( آخرین بازنگری 30فروردين ماه1391)، http://makarem.ir.